Toxluq qan şəkəri, bir şəxsin yemək yedikdən sonra ölçülən qan şəkəri səviyyəsidir. Yemək yedikdən sonra orqanizm həzm prosesi zamanı qlukozu istifadə edir və qanda dövr edən şəkər səviyyələri artır.
Normalda, toxluq qan şəkəri ölçümü yeməkdən sonra 2 saat ərzində aparılır.
Toxluq qan şəkəri səviyyələrinin müntəzəm olaraq izlənməsi və lazım gəldikdə həkim tövsiyələrinə əməl edilməsi, şəkərli diabet və ya metabolik problemlərin erkən diaqnozuna kömək edə bilər.
Toxluq qan şəkəri səviyyələri, şəxsin yediyi qidaların növünə, miqdarına, həzm sürətinə və şəxsin metabolizmasına bağlı olaraq dəyişə bilər. Sağlam bir insanın yemək sonrası qan şəkəri səviyyələri adətən acıqlıq qan şəkəri səviyyələrindən daha yüksək olur, lakin müəyyən bir həddə qədər normal qəbul edilir.
Toxluq qan şəkəri neçə olmalıdır?
Toxluq qan şəkəri səviyyələri, bir şəxsin yemək yedikdən sonra ölçülən qan şəkəri səviyyələridir.
Optimal və ya normal tokluq qan şəkəri dəyəri, şəxsdən şəxsə dəyişə bilər və bəzi faktorlara bağlı olaraq dəyişə bilər.
Lakin ümumiyyətlə qəbul edilən təlimat, yemək sonrası 2 saatlıq toxluq qan şəkərinin 140 mg/dL və ya daha aşağı olmasıdır.
İdeal olaraq, yemək sonrası toxluq qan şəkəri dəyəri, aclıq qan şəkəri səviyyəsindən (adətən 70-100 mg/dL) daha yüksək olmalı, lakin 140 mg/dL-ni keçməməlidir.
Bu həddlər şəxsin sağlam şəkildə qida istehlakını emal etməsini və insulinin təsirli şəkildə istifadə edilməsini əks etdirir.
Yüksək toxluq qan şəkəri səviyyələri, tip 2 diabet və ya prediabet (şəkər tolerantlığında pozuntulu) kimi metabolik problemlərin işarəsi ola bilər.
Bu səbəbdən, toxluq qan şəkərinin müntəzəm olaraq izlənməsi və lazım gəldikdə bir sağlamlıq mütəxəssisinin tövsiyələrinə əməl edilməsi vacibdir.
Toxluq qan şəkəri necə və nə vaxt ölçülür?
Toxluq qan şəkəri, yemək yedikdən sonra qan şəkərini ölçmək üçün istifadə edilən tibbi prosedurdur və tip 2 diabet kimi metabolik problemləri izləmək və qiymətləndirmək üçün vacibdir.
Bu ölçüm, qan şəkəri ölçmə cihazı istifadə edilərək aparılır, barmaq deşilərək qan damcısı alınır və nəticə tez bir zamanda ölçülür.
Adətən yemək sonrası 2 saatlıq toxluq qan şəkəri ölçümü üstünlük verilir, lakin bəzi hallarda 1 saat və ya 3 saatlıq ölçümlər də aparıla bilər.
Toxluq qan şəkəri yüksəlməsi səbəbi nədir?
Toxluq qan şəkəri yüksəkliyi, bir şəxsin yemək yedikdən sonra ölçülən qan şəkəri səviyyələrinin normal aralığın üstündə olması vəziyyətini ifadə edir. Bu vəziyyət, müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq ortaya çıxa bilər.
Toxluq qan şəkəri yüksəkliyinə səbəb olan bəzi faktorlar:
Tip 2 Diabet: Toxluq qan şəkəri yüksəkliyinin ən geniş yayılmış səbəblərindən biri tip 2 diabet və ya şəkər xəstəliyidir. Bu vəziyyətdə, orqanizm insulini təsirli şəkildə istifadə edə bilməz və qan şəkərini normal həddlərdə saxlamaqda çətinlik çəkir.
İnsulin dirənci: İnsulin müqaviməti, orqanizmin insulini istifadə etmə qabiliyyətinin azaldığı vəziyyətdir. Bu, qan şəkərinin yemək sonrası artmasına səbəb ola bilər.
Polikistik Yumurtalık Sindromu (PCOS): PCOS, hormonal balanssızlıqlara yol açan qadın sağlamlığı problemidir. Bu vəziyyət insulin dirəncinə və toxluq qan şəkərinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Şəkər Tolerantlığında Pozuntu (Prediabet): Şəkər tolerantlığında pozuntu, qan şəkəri səviyyələrinin normaldan yüksək olmasına, lakin tip 2 diabet həddlərinə hələ çatmamış olmasına işarə edir. Bu vəziyyətdə, yemək sonrası qan şəkəri yüksəkliyi tez-tez görülür.
Yemək Vərdişləri: Yüksək karbohidratlı, yüksək şəkərli qidaların çox istehlakı və ya həddindən artıq yemək yeməsi, yemək sonrası qan şəkəri yüksəkliyinə yol aça bilər.
Fiziki Fəaliyyətin Çatışmazlığı: Müntəzəm fiziki fəaliyyət, qan şəkərinin nəzarət altında saxlanmasına kömək edir. Fiziki fəaliyyətin çatışmazlığı, toxluq qan şəkəri yüksəkliyinə töhfə verə bilər.
Genetik Faktorlar: Ailə tarixi, toxluq qan şəkəri yüksəkliyi riskini təsir edə bilər. Ailə üzvlərində tip 2 diabet və ya yüksək qan şəkəri hekayəsi olan şəxslər, daha yüksək risk altında ola bilərlər.
Toxluq qan şəkəri yüksəkliyi əlamətləri
Toxluq qan şəkərinin yüksək olduğu vəziyyətlərdə bəzi əlamətlər ortaya çıxa bilər. Lakin bu əlamətlər şəxsdən şəxsə dəyişə bilər və hər kəs eyni simptomları yaşamaya bilər.
Toxluq qan şəkərinin yüksək olduğu vəziyyətlərdə görülə biləcək əlamətlər bunlar ola bilər:
Həddindən Artıq Susuzluq (Polidipsi): Yüksək qan şəkəri, orqanizmdə həddindən artıq şəkər yığılmasına səbəb olur və bu da susuzluq hissinin artmasına yol aça bilər.
Həddindən Artıq Sidik Çıxarma (Poliüri): Yüksək qan şəkəri böbrəklərdən daha çox su və sidik atılmasına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən tez-tez sidiyə çıxma ehtiyacı arta bilər.
Həddindən Artıq Yorğunluq və Zəiflik: Yüksək qan şəkəri səviyyələri, hüceyrələrə qlükozun girməsini çətinləşdirə bilər, bu da enerji çatışmazlığı və yorğunluq hissinə yol aça bilər.
Bulanıq Görüş: Yüksək qan şəkəri, göz mercəyinin şişməsinə səbəb ola bilər və bu, bulanıq görmə və ya fokuslaşma problemlərinə yol aça bilər.
İştah Dəyişiklikləri: Bəzi şəxslərdə həddindən artıq aclıq hissi, bəzilərində isə iştah itkisi görülə bilər.
Baş Ağrısı: Yüksək qan şəkəri, baş ağrısı kimi baş ağrılarına yol aça bilər.
Dəri Problemləri: Qaşınma, dəri quruluğu və ya təkrarlanan dəri infeksiyaları kimi dəri problemləri ortaya çıxa bilər.
Qoxu Problemləri: Yüksək qan şəkəri, bəzi şəxslərdə pis ağız qoxusu və ya ağızda metal dadı kimi qoxu problemlərinə yol aça bilər.
Əzələ Zəifliyi və Əzələ Krampları: Yüksək qan şəkəri, əzələ zəifliyi, əzələ krampları və ya əzələ ağrılarına səbəb ola bilər.
Toxluq qan şəkəri aşağı olması səbəbləri
Toxluq qan şəkərinin aşağı olması (hipoqlikemiya), yemək sonrası qan şəkərinin normal aralığın altına düşməsi vəziyyətini ifadə edir.
Bu vəziyyət, bir çox səbəblə ortaya çıxa bilər və adətən aşağı qan şəkəri səviyyələri ilə əlaqələndirilir.
Toxluq qan şəkəri alçaqlığına səbəb ola biləcək bəzi faktorlar:
Həddindən Artıq Dərman İstifadəsi: Diabet xəstələri, qan şəkəri səviyyələrini nəzarət etmək üçün insulin və ya ağızdan qəbul edilən antidiabetik dərmanlar istifadə edirlər. Lakin bu dərmanların həddindən artıq dozada alınması və ya səhvən çox alınması, toxluq qan şəkəri alçaqlığına yol aça bilər.
Aclıq Dövrlərinin Uzunluğu: Uzun müddət ac qalmaq və ya yemək yeməyi ötürmək, qan şəkərinin düşməsinə yol aça bilər. Xüsusilə qeyri-müntəzəm və ya aşağı kalorili qidalanma düzenlərinə malik şəxslərdə bu vəziyyət tez-tez görülür.
Fiziki Fəaliyyət: Yemək sonrası həddindən artıq fiziki fəaliyyət, karbohidratların sürətlə tükənməsinə səbəb ola bilər və qan şəkərini düşürə bilər.
Alkoqol İstehlakı: Alkoqol, qan şəkərini düşürə bilər. Xüsusilə yeməklə birlikdə alkoqol istifadə edildikdə bu risk artır.
Qastrointestinal Problemlər: Bəzi qastrointestinal problemlər, qidaların sorulmasını təsir edə bilər və bu da qan şəkərinin düşməsinə yol aça bilər.
Metabolik Problemlər: Nadir hallarda, bəzi metabolik problemlər və ya nadir xəstəliklər toxluq qan şəkəri alçaqlığına yol aça bilər.
Toxluq qan şəkərinin aşağı olmasının əlamətləri
Toxluq qan şəkəri aşağılığı (hipoqlikemiya), qan şəkərinin normal səviyyənin altına düşdüyü vəziyyətdir və orqanizmin enerji ehtiyacını qarşılaya bilməyəcəyi mənasına gəlir.
Toxluq qan şəkəri aşağı olmasının əlamətləri sürətlə ortaya çıxa bilər və şəxsdən şəxsə dəyişə bilər.
Toxluq qan şəkəri aşağılığının geniş yayılmış əlamətləri:
Qəfildən artan tərləmə toxluq qan şəkəri alçaqlığının bir əlaməti ola bilər.
Sürətli ürək döyüntüsü: Ürək döyüntülərinin sürətlənməsi, orqanizmin qan şəkəri səviyyəsini balanslaşdırmağa çalışmasının nəticəsi ola bilər.
Titrəmə və Ürpərmə: Əl və ayaqlarda titrəmə və ya ürpərmə hissi geniş yayılmış əlamətdir.
Aclıq Hissi: Şəxs dərhal ac olduğunu hiss edə bilər və sürətlə bir şeylər yemək istəyə bilər.
Baş Ağrısı: Baş ağrıları, tokluk qan şəkəri alçaqlığının əlamətlərindən biri ola bilər.
Başgicəllənməsi: Balans itkisi, baş fırlanması və sərxoşluq hissi yaşana bilər.
Əsəbilik: Şəxs narahat, əsəbi və ya gərgin hiss edə bilər.
Konsentrasiya Çatışmazlığı: Zehni fokuslaşma qabiliyyətində azalma, diqqət çatışmazlığı kimi idrak problemləri yaşana bilər.
Yorğunluq: Sürətlə düşən qan şəkərinin enerji çatışmazlığına yol açması səbəbindən yorğunluq hissi ola bilər.
Aclıq və İştah İtkisi: Şəxs iştahının itkisini hiss edə bilər və yemək yemək istəməyə bilər.
Bu məqalə ümumi məlumat məqsədilə hazırlanmışdır. Fərdi tibbi məsləhət üçün mütəxəssis həkimə müraciət edin.
