Dəridə qaşınma, dəridə narahatlıq hissi oyadan və insanı daim dərini qaşımağa sövq edən bir vəziyyətdir.
Tibbdə pruritus adlandırılan bu hiss həm dəri səthində, həm də daha dərin təbəqələrdə baş verə bilər. Qaşınmanın səbəbləri olduqca müxtəlifdir.
Allergik reaksiyalar, dəri xəstəlikləri, quru dəri, həşərat dişləməsi kimi sadə səbəblərlə yarana bilər. Lakin böyrək və ya qaraciyər xəstəlikləri kimi ciddi sağlamlıq problemlərinin bir əlaməti olaraq da görülə bilər.
Həmçinin, stress və narahatlıq kimi psixoloji amillər də qaşınmaya səbəb ola bilər. Müvəqqəti və ya xroniki ola bilən qaşınma, həyat keyfiyyətinizi ciddi şəkildə təsir edə bilər.
Qaşınma niyə olur?
Dəridə qaşınma, dərinin müxtəlif daxili və xarici amilləri verdiyi cavab olaraq ortaya çıxır. Bədənin istənilən yerində hiss edilə bilən bu narahatlıq, sinir uclarının oyandırılması ilə baş verir. Yüngül təhrişlərdən sistemik xəstəliklərə qədər dəyişən bir çox səbəbdən yarana bilər.
Ən yayqın qaşınma səbəbləri belə sıralana bilər:
Allergik Reaksiyalar: Allergiya, qaşınmanın ən tez-tez görülən səbəblərindən biridir. Polen, toz, heyvan tükləri, deterjanlar, kosmetikalar və bəzi qidalar kimi maddələrə qarşı bədənin göstərdiyi həddindən artıq həssaslıq reaksiyası, dəridə qaşınmaya səbəb ola bilər.
Dəri xəstəlikləri: Qaşınma, müxtəlif dəri xəstəliklərinin əsas əlamətlərindən biridir. Xüsusilə ekzema, sedef xəstəliyi, ürtiker (qızılca), göbələk infeksiyaları, qasıl kimi dəri rahatsızlıqları şiddətli qaşınmaya səbəb ola bilər. Bu xəstəliklərdə dəridə qızarmalar, qabıqlanma, qabarma və səpkilər də qaşınma ilə birlikdə görülür.
Quru dəri (Xerosis): Dəridə nəm çatışmazlığı, xüsusilə soyuq hava, aşağı nəm səviyyələri və ya həddindən artıq isti suya məruz qalma nəticəsində ortaya çıxır. Quru dəri, dərinin qoruyucu maneəsinin zəifləməsinə səbəb olur. Bu da qaşınmaya yol aça bilər.
Həşərat dişləməsi: Ağcaqanad, birə, gənə və arı kimi həşəratların dişləməsi dəridə qaşınmaya səbəb ola bilər. Həşərat dişləməsi adətən dəridə qızarmalar, şişkinlik və qaşınma ilə birlikdə özünü göstərir. Bu dişləmələr bəzən lokal allergik reaksiyalara da yol aça bilər.
Parazit infeksiyaları: Qasıl (scabies) kimi parazit infeksiyaları, dəri altına yerləşən parazitlər səbəbindən şiddətli qaşınmaya səbəb ola bilər. Bu cür infeksiyalar, xüsusilə gecə saatlarında artan qaşınma ilə xarakterizə olunur.
Sistemik xəstəliklər: Qaşınma, yalnız dəri səthi ilə məhdudlaşan bir problem deyil. Bəzən bədəndəki sistemik xəstəliklərin bir əlaməti ola bilər. Böyrək çatışmazlığı, qaraciyər xəstəlikləri, tiroid pozğunluqları və diabet kimi xəstəliklər dəridə yaygın qaşınmaya yol aça bilər. Bu cür qaşınmalar adətən bədənin bütünündə hiss edilir. Dəridə aydın lezyon olmadan ortaya çıxır.
Psixoloji səbəblər: Stress, narahatlıq və depressiya kimi psixoloji vəziyyətlər də qaşınmaya yol aça bilər. Psixoloji qaşınma adətən dəri üzərində heç bir fiziki lezyon olmadan ortaya çıxır. Bu cür qaşınmalar, adətən psixoloji dəstək və stress idarəsi ilə müalicə edilir.
Hormonal dəyişikliklər: Hamiləlik kimi hormonal dəyişikliklərin yaşandığı dövrlərdə dəridə qaşınma yaygın bir şikayət ola bilər. Xüsusilə hamiləliyin son dövrlərində dərinin gərilməsi və hormonal dalğalanmalar qaşınmaya səbəb ola bilər. Həmçinin, menopoz dövründə də hormonal dəyişikliklər qaşınma hissinə yol aça bilər.
Dəridə qaşınmaya nə yaxşı gəlir?
Dərinin verdiyi narahat edici təpki olsa da, qaşınmanı yüngülləşdirmək və dərini rahatlatmaq üçün tətbiq edə biləcəyiniz bir çox üsul mövcuddur. Lakin qaşınmanın nədən yarandığını müəyyən etmək üçün həkim müayinəsi vacibdir.
Dəridə qaşınma yüngülləşdirməyə yönəlik aşağıdakı üsulları tətbiq edə bilərsiniz:
- Qaşınan yerə soyuq kompres tətbiq etmək, dəridəki sinir uclarını müvəqqəti olaraq uyuşdurduqlaraq qaşınmanı yüngülləşdirə bilər.
- Dərinin nəm balansının pozulması qaşınmaya səbəb ola bilər. Xüsusilə quru dəri tipi olan şəxslər üçün nəmləndirici istifadəsi qaşınmanı yüngülləşdirməkdə mühüm addımdır. Ətirsiz nəmləndirici kremlər seçilməli və gündə bir neçə dəfə tətbiq edilməlidir.
- Qaşınmanı yüngülləşdirmək üçün ilıq su ilə duş almaq, dərini rahatlaşdıra bilər. Çox isti su, dərinin təbii yağlarını məhv edə bilər və qaşınmanı daha da pisləşdirə bilər.
- Hamam suyuna əlavə edilən yulaf əzməsi və ya soda da qaşınmanı yüngülləşdirməyə kömək edə bilər. Bu maddələr, dərinin sakitləşməsinə və təhrişin azalmasına töhfə verir.
- Duşdan sonra dərini nəzakətlə qurulamaq və dərhal nəmləndirici tətbiq etmək də dərinin qurumasını önləyərək qaşınmanı azaldır.
- Qaşınmanı tetikləyən ən mühüm amillərdən biri də dəridə sürtünməyə və ya təhrişə səbəb ola biləcək paltarlardır. Sintetik, yun və ya dar geyimlər, qaşınmanı artıra bilər. Pambıqlı, geniş geyimlər geymək, dərinin hava almasına və təhrişin azalmasına kömək edir.
- Stress, qaşınmanı artıra bilən bir amildir. Xüsusilə psixoloji mənşəli qaşınmalarda, stressin nəzarət altına alınması, qaşınmanı yüngülləşdirə bilər. Yoga, meditasiya, dərin nəfəs məşqləri kimi rahatlama texnikaları həm stresi azaldır, həm də qaşınmanın azalmasına kömək edə bilər.
- Bəzi bitki yağları və təbii məhsullar, qaşınmanı yüngülləşdirmək üçün istifadə edilə bilər. Xüsusilə Hindistan cevizi yağı, zeytun yağı, aloe vera kimi təbii nəmləndiriciləri dərini sakitləşdirərək qaşınmanın yüngülləməsinə kömək edir.
Qaşınma necə keçir, qaşınma müalicəsi
Qaşınma müalicəsi səbəbinə görə dəyişiklik göstərir. Qaşınmanı tamamilə aradan qaldırmaq üçün əvvəlcə qaşınmanın əsas səbəbini müəyyən etmək və buna uyğun müalicə planı hazırlamaq lazımdır.
Müalicə yanaşmaları, sadə dəri qurluğundan allergik reaksiyalara, dəri xəstəliklərindən sistemik sağlamlıq problemlərinə qədər fərqlənə bilər. Lakin quru dəri, qaşınmanın ən yaygın səbəblərindən biridir.
Bu səbəbdən, dəri nəmini qorumaq qaşınmanı yüngülləşdirmək üçün atılacaq ən mühüm addımlardan biridir. Nəmləndirici kremlər və losyonlar, dəri maneəsini gücləndiərək qaşınmanı azalda bilərsiniz.
Sahəni daima qaşımaq da dərini daha çox təhrişə məruz qoya bilər. Eyni zamanda qaşınmanın daha da şiddətlənməsinə yol aça bilər. Ən əhəmiyyətlisi də dəridə infeksiya riskini artıra bilər.
Bu səbəblə qaşımamağa çalışın. Soyuq kompres kimi üsullarla sahəni rahatlatmağa səy edin. Ətriyyatlı sabunlar, deterjanlar və ya dərini təhrişə sala biləcək kimyəvi məhsullar qaşınmanı tetikləyə bilər.
Bu səbəbdən hipoallergenik və dəriyə dost məhsullar üstünlük verməyin. Ən qısa müddətdə də həkimə şikayətlərinizi danışın. Qaşınma müalicəsi, altında yatan səbəbin düzgün teşxis edilməsi ilə başlayır.
Sadə dəri qurluğundan ciddi sistemik xəstəliyə qədər müxtəlif səbəblərdən qaynaqlanıa biləcək qaşınmanı yüngülləşdirmək üçün uyğun müalicə üsulları istifadə edilməlidir.
Bu məqalə ümumi məlumat məqsədilə hazırlanmışdır. Fərdi tibbi məsləhət üçün mütəxəssis həkimə müraciət edin.
