İnsulin, pankreasdə istehsal olunan və bədənin enerji istehsalı üçün şəkərdən istifadə etməsinə kömək edən təbii hormondur. Qandakı şəkər səviyyəsinin tənzimlənməsini təmin edir.
Pankreas düzgün işləmədikdə, insulin istehsal olunmaya bilər və ya qana buraxılmasında problemlər yarana bilər.
Diabet, insulinin az olduğu və ya bədənin insulini düzgün istifadə edə bilmədiyi hallarda meydana çıxan xəstəlikdir.
İnsulin nədir və kimlər üçün tövsiyə olunur?
Qlükoza, bədənin enerji üçün istifadə etdiyi mənbələrin başında gəlir. Bədənin qlükozu daşıması qanla həyata keçirilir.
Qandakı qlükozun hüceyrələrə daxil olub istifadə edilməsi üçün insulin lazımdır. İnsulin, qandakı qlükozu hüceyrələrə daşıyır.
Bu proses müxtəlif səbəblərlə həyata keçirilə bilməzsə, qlükoz qanda toplanır (hiperqlikemiya) və problemlərə səbəb olur.
Bədənin insulin istehsal etmə və ifraz etmə qabiliyyəti müxtəlif səbəblərlə pozula bilər:
- Hamiləlik
- İnsulin müqaviməti
- Tip I Diabet
- Tip II Diabet
- Metabolik Sindrom
Bu vəziyyətlərə nümunə olaraq verilə bilər.
İnsulin istehsalının, ifrazının və ya istifadəsinin pozulduğu hər vəziyyətdə insulin iynəsi istifadə olunmaz.
İnsulin iynəsi tip I diabetli insanlar üçün uyğundur. Bəzi hallarda tip II diabetli xəstələrə də təyin edilə bilər. Tip I diabetdə insulin istehsalı ilə bağlı problemlər vardır.
Bədən insulin istehsal etmədiyi üçün xaricdən verilməsi lazımdır. Bədəndə bu hormonun istehsalı olmadığı üçün ömür boyu davam edən müalicədir.
Tip II diabetli insanlarda insulin istehsal oluna bildiyi üçün əvvəlcə insulin iynəsi ilə müalicəyə üstünlük verilmir.
İnsulin iynəsi necə edilir?
İnsulin; maye məhlul və ya suspenziya formalarında mövcuddur. Üç fərqli vasitə ilə tətbiq edilə bilər:
- İnsulin iynəsi
- İnsulin qələmi
- İnsulin nasosu
İnsulin qələmləri; asanlıqla istifadə oluna bilən, dozası ayarlanabilen enjektör tipli alətlərdir. Asan istifadələri baxımından göz problemlərindən əziyyət çəkən xəstələrə reçetə edilirlər, həmçinin tez-tez insulin enjeksiyonuna ehtiyac duyan xəstələrin həyat keyfiyyətini artırır.
Bu səbəblərdən insulin iynəsi ilə müqayisədə daha tez-tez istifadə olunurlar. Lakin xəstələrin təcili hallarda özlərinə enjeksiyon edə bilmələri çox vacib olduğu üçün insulin iynəsinin necə istifadə olunduğunu bilmək yaxşı ola bilər.
Qələmlər və enjektörlərin iynə ucları şəxsi istifadə üçündür, heç vaxt paylaşılmamalıdır. Həmçinin bunlar tək istifadəlikdir.
Qarın, bud, yuxarı qol və kalçadan edilə bilən bu enjeksiyonlardan ən sürətli sorulma qarın bölgəsində olur.
Sonra sırasıyla; yuxarı qol, bud və kalça şəklində sürətlidən yavaşa sıralana bilər.
Sorulma sürəti dəyişkənlik göstərdiyi üçün tək bir yerdən enjeksiyonların edilməsi daha sağlamdır. Xəstələr tərəfindən ən çox tercih edilən enjeksiyon yerləri qarın və bacaqlardır.
Lakin daimi olaraq eyni yerdən iynə etmək uzunmüddətli problemlərə səbəb ola bilər.
Bu səbəbdən enjeksiyon yerlərinin rotasiyası tövsiyə olunur. Yəni sırasıyla iynə edilən yeri dəyişdirmək enjeksiyonların daha sağlam edilməsini təmin edir.
İstifadə olunan fərqli rotasiya texnikaları:
Eyni yeməkdə eyni bölgə texnikası: Bu texnikada səhər, günorta, axşam və gecə yatmazdan əvvəl üçün fərqli enjeksiyon bölgələri müəyyən edilir və bu qaydada insulin iynəsi edilir.
Həftəlik bölgə rotasiyası: Gündə tək doza və ya iki doza insulin istifadə edilirsə, bölgələri həftəlik dəyişdirmək də sağlam rotasiya üsuludur.
Çimdik texnikası: Enjeksiyon bölgəsinin baş barmaq və şəhadət barmağı arasına sıxışdırılıb yuxarı çəkilərək iynənin edildiyi üsuldur. Lakin uzun uclu iynələrdə əzələ toxumasına girməsi riski və qısa uclu iynələrdə bu üsula onsuz da ehtiyac olmaması səbəbindən riskli sayıla bilər.
İnsulin nasosu, insulini dəri altı toxumaya yavaş-yavaş və fasiləsiz olaraq verən kompyuterli kiçik alətlərdir. İnsulin nasosunun dozasının ayarlanması çox fərqli dəyişən ehtiva etdiyindən, istifadə edən şəxsin pəhrizinə diqqət etməsi və nə qədər insulinə ehtiyac duyacağına dair hesablamaları öyrənməsi lazımdır.
Həmçinin səhiyyə komandası insulin nasosunun nəzarətini edəcəyindən xəstə ilə birlikdə komanda olaraq işləyirlər. İnsulin nasosu düzgün istifadə edildikdə uğur dərəcəsi yüksək müalicədir.
Fasiləsiz edilən iynələrin olmaması da xəstənin əhval-ruhiyyəsini və müalicəyə qatılımını artırır.
İnsulin istifadəsi ilə bağlı suallarınız varsa, ən yaxın səhiyyə müəssisəsinə müraciət etməyi düşünə bilərsiniz.
İnsulin iynəsi edərkən diqqət edilməli olanlar
Enjekte edilə bilən insulinin çoxlu fərqli forması mövcuddur. Mütəxəssis həkiminizdə uyğun insulin və dozasını tapdıqdan sonra, müalicəni tətbiq etmək barədə sizə verilən təlimatları izləməniz çox vacibdir.
Bəzi insulin növləri sürətlə təsir edərkən, bəzi insulin növlərinin təsiri bir-iki gün davam edir. Bu səbəbdən insulin enjeksiyonu tezliyiniz dəyişkənlik göstərə bilər. Hansı insulin növünü istifadə etdiyinizi bilmək bu mövzuda sizə kömək edəcəkdir.
Sürətli təsirli insulin: 5-20 dəqiqə ərzində işləməyə başlayır və təsiri 3-5 saat davam edir. Enjeksiyondan iki saat sonra ən yüksək təsirə çatır. Bu səbəbdən yeməkdən əvvəl alınmalıdır.
Müntəzəm insulin (qısa təsirli insulin): Enjeksiyondan 30-45 dəqiqə sonra təsirini göstərməyə başlayır. 2-4 saat sonra ən yüksək səviyyəyə çatır və təsiri 5-8 saat davam edir.
Orta təsirli insulin: Təsirini enjeksiyondan 2 saat sonra göstərməyə başlayır və 12-ci saatda ən yüksək səviyyəyə çatır. 14-24 saat ərzində təsirini itirir.
Uzunmüddətli insulin: Bu insulinin qana qarışma sürəti 1 saatdır. 3-14 saatda pik edir və təsiri bir günə qədər davam edə bilər.
Ultra uzun təsirli insulin: Enjeksiyondan sonra 6 saatda təsirini göstərməyə başlayır. Pik etdiyi müəyyən zaman dilimi yoxdur, bir neçə saat eyni təsiri göstərir və təsirini iki günə qədər davam etdirir.
İstifadə etdiyiniz insulin ilə bağlı suallarınızı həkimimizlə müzakirə edə və müalicənizi həyatınıza ən uyğun şəkildə ayarlaya bilərsiniz.
İnsulin müalicəsi ilə bağlı digər bilinməli olanlar
Hər müalicədə olduğu kimi insulin müalicəsində də mümkün yan təsirlər vardır. Bu yan təsirlərin bilinməsi müalicə prosesi və xəstənin ümumi sağlamlığı baxımından vacibdir. Bunlar aşağıdakı kimi sıralana bilər:
- Vurulan yerində şişkinlik, qızartı, əllə hiss olunan sərtlik və ya qaşınma
- Hipoqlikemiya (qan şəkərinin normaldan aşağı olması)
- Kilo artımı
Bunlar enjeksiyon və/və ya insulin mənşəli gözlənilən yan təsirlərdir. Gözlənilməyən yan təsir ciddi problemə və ya allergiyaya işarə ediyor ola bilər.
Gözlənilməyən yan təsir gördüyünüzü düşünürsünüzsə, ən yaxın səhiyyə müəssisəsinə müraciət etməyi düşünə bilərsiniz.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminiz ilə məsləhətləşin.
