İnsulin dirənci illərlə sahib olduğunuz lakin xəbəriniz belə olmadığı bir vəziyyətdir.
İnsulin dirənci adətən hər hansı hiss edilən simptomlara səbəb olmur, ona görə də həkimin qan şəkəri səviyyənizi müntəzəm olaraq yoxlaması vacibdir.
İnsulin dirənci nədir?
İnsulin mədəaltı vəzidə istehsal olunan bir hormondur. O, qan şəkərini tənzimləyir və onu qan dövranından enerji üçün ehtiyacı olan hüceyrələrə daşımağa kömək edir.
İnsulin dirənci yarandıqda, əzələ, piy və qaraciyər hüceyrələriniz insulini normal şəkildə emal edə bilmir, buna görə də qlükoza qanınızda yığılmağa davam edir.
Mədəaltı vəzi az təsirli və ya təsirsiz olan daha çox insulin istehsal edir, bədəniniz isə şəkəri qaraciyər və əzələlərinizdə saxlayır. Daha çox yer olmadıqda, şəkər bədən piyi halına çevrilir.
İnsülin dirənci prediabet və nəticədə 2-ci tip diabetin başlanğıcı sayılır.
İnsulin dirəncinə nə səbəb olur?
Uzun müddət ərzində qanda şəkərin yüksək səviyyədə olması cavab olaraq müvafiq şəkildə yüksək insulin istehsalına səbəb ola bilər.
Zaman keçdikcə bu, hüceyrələrinizin insulinə cavab vermə qabiliyyətini itirməsinə səbəb ola bilər ki, bu da insulin dirəncinə gətirib çıxarır.
İnsulin dirənci əlamətləri
İnsulin dirənciniz varsa, həkimlə işləmək vacibdir. Onlar diabet yaranıb-yaranmadığını müəyyən etmək üçün qan şəkərinizi və ya hemoqlobin A1c-ni (HbA1c və ya A1C) müntəzəm olaraq izləyəcəklər.
Klassik diabet simptomlarına aşağıdakılar daxildir:
- həddindən artıq susuzluq və ya aclıq
- yeməkdən sonra belə aclıq hissi
- sidiyə getmənin artması və ya tezləşməsi
- əl və ayaqlarda keyləşmə hissi
- həmişəkindən daha çox yorğunluq hissi
- tez-tez infeksiyalar
- qan analizlərində qan şəkərinin yüksək səviyyədə olduğuna dair göstəricilər
İnsulin dirənci olan bəzi insanlarda akantozis nigrikans adlanan dəri vəziyyəti də inkişaf edə bilər. Bu, çox vaxt boynun arxa hissəsində, qasıq nahiyəsində və qoltuqaltı nahiyələrdə tünd, məxməri ləkələr şəklində görünür.
Bu vəziyyətin müalicəsi yoxdur. Bununla belə, əgər bu simptomlara başqa bir vəziyyət səbəb olursa, müalicə dərinin təbii rənginin qayıtmasına kömək edə bilər.
Əgər aşkar simptomlarınız yoxdursa, həkiminiz adətən laboratoriya testləri ilə prediabet və ya diabeti aşkar edə bilər.
İnsulin dirənci necə diaqnoz edilir?
İnsulin dirəncini diaqnoz etmək çətindir, çünki bunun üçün rutin test yoxdur. Mədəaltı vəziniz dirənci aradan qaldırmaq üçün kifayət qədər insulin istehsal etdiyi müddətcə, heç bir simptomunuz olmayacaq.
Həkiminiz bu vəziyyəti qiymətləndirərkən bir neçə faktoru nəzərə alacaq.
Bunlara aşağıdakılar daxil ola bilər:
- Tibbi tarixçəniz
- Ailə tarixçəsi
- Fiziki müayinə
- Əlamət və simptomlar
İnsulin dirəncini qiymətləndirmək üçün hansı testlər aparılacaq?
Həkim mütəxəsislər bu vəziyyəti diaqnoz etmək üçün aşağıdakı qan testlərini təyin edə bilər:
- Qlükoza testi. Ac qarına plazma qlükoza testi (FPG) və ya qan qlükoza testi prediabet, 2-ci tip diabet və ya hamiləlik diabetini aşkar edə bilər.
- A1c testi. Bu test son üç ay ərzindəki orta qan qlükoza səviyyələrinizi göstərir.
- Lipid paneli. Bu, qanınızdakı xüsusi lipidləri ölçən testlər qrupudur.
İnsulin dirəncinin risk faktorları
Diabet üçün testlər təxminən 40 yaşından başlayaraq, xolesterin və sağlamlığın digər göstəriciləri üçün adi testlərlə birlikdə aparılmalıdır.
Aşağıdakı risk faktorlarına sahib olduğunuz təqdirdə həkiminiz daha erkən yaşda test aparılmasını tövsiyə edə bilər:
- aşağı fiziki aktivlik səviyyəsi
- aşağı HDL (yaxşı) xolesterin səviyyəsi və ya yüksək triqliserid səviyyəsi
- valideyn və ya qardaş-bacıda diabet
- yüksək qan təzyiqi (140/90 mm c.s. və ya daha yüksək)
- prediabet simptomları
- hamiləlik diabeti diaqnozu (yalnız hamiləlik zamanı diabetə səbəb olan müvəqqəti vəziyyət)
- insult
10-18 yaş arası uşaq və yeniyetmələr də əgər artıq çəkiyə və yuxarıda göstərilən diabet risk faktorlarından ikisinə və ya daha çoxuna sahibdirlərsə, diabet skrininqindən faydalana bilərlər.
İnsulin dirənci müalicəsi
İnsulin dirənci müalicəsinin məqsədi qan şəkəri səviyyənizi azaltmaq və 2-ci tip diabetin qarşısını almaqdır.
İnsulin dirənci üçün dərman müalicəsi
İnsulin rezistentliyini müalicə edə bilən dərman yoxdur. Lakin həkiminiz yüksək qan təzyiqi və ya yüksək LDL (“pis”) xolesterin kimi digər sağlamlıq problemlərinizi müalicə etmək üçün dərmanlar təyin edə bilər.
Əgər diabet riskiniz yüksəkdirsə, metformin (Fortamet, Glucophage, Glumetza, Riomet) adlı dərman da təyin edilə bilər. Bu, adətən diabet xəstələrinə qan şəkərini nəzarətdə saxlamağa kömək etmək üçün təyin edilir.
İnsulin dirəncinin geri döndərilməsi
Bu kimi həyat tərzi dəyişiklikləri çox vaxt insulin dirəncini geri döndərməyə kömək edə bilər.
İdman. Aktiv olmaq bədəninizin insulindən istifadə etmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Tez-tez edə biləcəyiniz bir fəaliyyət tapın.
Həftədə 5 və ya daha çox gün ən azı 30 dəqiqə orta intensivlikdə aktivliyə (məsələn, sürətli gəzinti) çatmağa çalışın. Yeni başlayırsınız? Bu səviyyəyə tədricən çatın.
Sağlam çəkiyə nail olun. Çəkinizin cəmi 5%-7%-ni itirmək 2-ci tip diabet riskini xeyli azalda bilər. Çəki atmaq hədəfinə necə çatacağınızdan əmin deyilsinizsə, həkiminizlə məsləhətləşin. Həmçinin qidalanma mütəxəssisi və sertifikatlı şəxsi məşqçi ilə də məsləhətləşə bilərsiniz.
Emal edilmiş qidaları azaldın. Heç bir qida “pis” və ya qadağan deyil, lakin tərkibində təmizlənmiş karbohidratlar olan qidaları (məsələn, qablaşdırılmış çörək məmulatları) azaltmağa çalışın, çünki onlar orqanizminizə daha çox insulin istehsal etməyi əmr edir.
Stresi idarə edin. Stress zamanı qanda şəkərin səviyyəsi arta bilər. Əgər çox narahatlığınız varsa və ya özünüzü həddindən artıq yüklənmiş hiss edirsinizsə, psixoloq və ya terapevtlə danışmaq kömək edə bilər.
Kifayət qədər yatın. Gecə 7 saatdan az yatmaq insulin müqavimətini artıra bilər. Daha yaxşı istirahət etmək üçün saat 15:00-dan sonra mürgüləməməyə çalışın və yatmazdan əvvəl spirtli içki qəbul etməkdən və böyük porsiyalı yeməklərdən çəkinin.
Siqareti tərgidin. Tütün insulin dirəncini artıra bilər.
Nəzərə alın ki, insulin dirənci həkimlərin tam başa düşmədiyi mürəkkəb bir vəziyyətdir.
Bəzi hallarda qanda şəkərin səviyyəsi normal göstəricilərə qayıtmaya bilər. Lakin siz yenə də onu idarə edə bilərsiniz.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
