Alzheimer xəstəliyi bütün dünyada milyonlarla insana təsir edən, proqressiv neyrodegenerativ bir xəstəlikdir.
Yaşla birlikdə görülmə tezliyi artan bu xəstəlik yaddaş itkisi, idrak funksiyalarında geriləmə və həyat keyfiyyətində ciddi azalmaya səbəb olur.
Son illərdə aparılan tədqiqatlar, qidalanma rejiminin Alzheimer xəstəliyi riskini azaltmaqda və onun irəliləməsini yavaşlatmaqda mühüm rola malik olduğunu göstərmişdir.
Sağlam və balanslı qidalanma vərdişləri həm xəstəliyin qarşısının alınması, həm də Alzheimer xəstələrinin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün kritik bir amildir.
Alzheimer xəstəliyində risk faktorları
Alzheimer xəstəliyinin dəqiq səbəbi tam olaraq bilinməsə də, bəzi risk faktorlarının xəstəliyin inkişafında mühüm rol oynadığı məlumdur.
Bunlara aiddir:
Diabet: Aparılan araşdırmalar diabet xəstələrinin Alzheimer xəstəliyinə tutulma riskinin 1,5-2 dəfə daha çox olduğunu göstərir.
İnsulinə qarşı müqavimət və yüksək qan şəkəri səviyyələri beynin sağlam fəaliyyətinə mane ola bilər.
Yüksək xolesterin və təzyiq: Hiperkolesterolemiya beyin damarlarında zədələnməyə və amiloid beta yığılmasına səbəb olaraq Alzheimer riskini artıra bilər.
Fiziki fəaliyyətin azlığı: Mütəmadi fiziki fəaliyyət həm zehni, həm də fiziki sağlamlığı dəstəkləyərək demensiya riskini azaldır.
Alzheimer xəstəliyində qoruyucu qidalanma yanaşmaları
Qidalanma alzheimer xəstəliyi ilə mübarizədə mühüm yer tutur. Xüsusilə bəzi vitaminlər, minerallar və qida maddələri beyin sağlamlığını qoruyaraq xəstəliyin irəliləməsini yavaşlada bilər.
Omeqa-3 Yağ Turşuları: Omeqa-3 yağ turşuları beyin sağlamlığı üzərində qoruyucu təsirə malikdir.
Aparılan araşdırmalar göstərir ki, həftədə ən azı bir dəfə balıq yeyən şəxslərdə Altsheymer riski 60% azalır.
Balıq yağında olan EPA və DHA kimi sağlam yağ turşuları amiloid beta yığılmasını azaldaraq sinir hüceyrələrini qoruyur.
Vitaminlər və antioksidantlar:
- Vitamin A: A vitamini beyin hüceyrələrinin fərqlənməsində və sağ qalmasında rol oynayır. Alzheimer xəstələrində A vitamini və beta-karoten səviyyələrinin aşağı olduğu müşahidə edilmişdir.
- B Qrupu Vitaminləri: B12, B6 və fol turşusu kimi B vitaminləri sinir hüceyrələrinin sağlam fəaliyyətində mühüm rol oynayır. Bu vitaminlərin çatışmazlığı Altsheymer xəstəliyinin irəliləməsini sürətləndirə bilər.
- Vitamin D: D vitamini çatışmazlığı idrak funksiyalarının pozulması və Alzheimer xəstəliyi arasında güclü əlaqə ilə bağlıdır. D vitamini beyin toxumasındakı sinaptik plastikliyi dəstəkləyir və amiloid beta lövhələrinin yığılmasını azalda bilər.
- Vitamin E: Güclü bir antioksidant olan E vitamini hüceyrə membranlarının bütövlüyünü qoruyur və idrak geriləməsini yavaşladır. Alzheimer xəstələrində E vitamini əlavələrinin müsbət təsirləri bir çox tədqiqatla göstərilmişdir.
Alzheimerə qarşı təsirli qidalanma modeli: Aralıq dənizi pəhrizi
Aralıq dənizi pəhrizi Alzheimer xəstəliyinə qarşı ən çox tövsiyə edilən qidalanma modellərindən biridir.
Bu pəhriz meyvə, tərəvəz, tam taxıllar, paxlalılar, qoz-fındıq, zeytun yağı və balıq kimi sağlam qidalara əsaslanır.
Aralıq dənizi tipli qidalanmanın xüsusiyyətləri bunlardır:
- Emal olunmuş qidalardan, təmizlənmiş taxıllardan və şəkərdən uzaq durmaq.
- Həftədə ən azı iki dəfə balıq və dəniz məhsulları istehlak etmək.
- Zeytun yağı kimi sağlam yağlara üstünlük vermək.
- Hər yeməkdə bol miqdarda meyvə və tərəvəz istehlak etmək.
Aralıq dənizi pəhrizi təkcə Alzheimer xəstəliyinə qarşı qoruyucu deyil, həm də ürək xəstəlikləri, diabet və xərçəng kimi digər xroniki xəstəliklərin riskini də azaldır.
Bu qidalanma modelinin sağlam həyat boyu davam etdirildikdə maksimum fayda verdiyi elmi olaraq sübut edilmişdir.
Alzheimer xəstələrində mərhələlərə görə qidalanma problemləri
Alzheimer xəstəliyinin irəliləyən mərhələlərində qidalanma problemləri fərqli şəkillərdə özünü göstərir.
İlk Mərhələ: Bu dövrdə xəstələr yemək hazırlamağı unuda və ya alış-verişdə səhvlərə yol verə bilərlər. Depressiya və ətrafa qarşı laqeydlik səbəbindən iştahsızlıq tez-tez rast gəlinən haldır.
Orta Mərhələ: Orta mərhələdə xəstələr yemək yeməyi unuda və ya eyni yeməyi iki dəfə yeyə bilərlər. Çeynəmə və udma çətinliyi başlayır.
Həmçinin, qida olmayan maddələri yemək və ya başqasının boşqabından yemək kimi davranış pozuntuları müşahidə oluna bilər.
İrəli Mərhələ: Bu dövrdə xəstələr tamamilə onlara qulluq edən şəxslərdən asılı olurlar.
Qidaları tanıya bilmir, ağızlarını açmaqda çətinlik çəkir və çeynəmə funksiyalarını itirirlər. Udma çətinliyi səbəbindən zondla qidalanma zəruri ola bilər.
Altsheymer xəstəliyi bütün dünyada yaşlanan əhali ilə birlikdə getdikcə artan bir sağlamlıq problemidir.
Lakin sağlam və balanslı bir qidalanma rejimi xəstəlik riskini azaltmaqda və onun irəliləməsini yavaşlatmaqda mühüm rol oynayır.
Omeqa-3 yağ turşuları, A, B, D və E vitaminləri kimi qida maddələri beyin sağlamlığını dəstəkləyərək Altsheymerə qarşı qoruyucu təsir göstərir.
Xüsusilə Aralıq dənizi pəhrizi kimi sağlam qidalanma modelləri ömür boyu davam etdirildikdə həm Altsheymer xəstəliyinə qarşı, həm də ümumi sağlamlığı dəstəkləyən güclü bir vasitə kimi qarşımıza çıxır.
Alzheimer xəstələrində qidalanma problemlərini anlamaq və bu problemlərə yönəlmiş həll yolları tapmaq xəstələrin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün həyati əhəmiyyətə malikdir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
