Hepatit B insanlar arasında geniş yayılmış, qaraciyəri zədələyən virus infeksiyasıdır.
Bu yazımızda hepatit B-nin əlamətlərini, müalicə yollarını və profilaktika üsullarını ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Hepatit B nədir?
Hepatit B virusu (HBV) qaraciyəri zədələyən bir infeksiyadır. Bu virus qan və digər bədən mayeləri vasitəsilə yayılır. Hepatit B kəskin və ya xroniki şəkildə ola bilər:
- Kəskin hepatit B: İnfeksiya qısa müddətli olur və adətən 6 aydan az davam edir.
- Xroniki hepatit B: İnfeksiya uzunmüddətli olur və qaraciyər sirrozu və ya hepatosellyulyar karsinoma (qaraciyər xərçəngi) kimi ağırlaşmalara səbəb ola bilər.
Hepatit B-nin əlamətləri
Hepatit B-nin əlamətləri infeksiyadan sonra 60-150 gün ərzində görünə bilər. Bəzi insanlarda heç bir əlamət olmaya bilər (xüsusilə uşaqlarda).
Əlamətlər aşağıdakıları əhatə edə bilər:
Kəskin Hepatit B əlamətləri:
- Yorğunluq və ümumi zəiflik
- İştahsızlıq
- Ürəkbulanma və qusma
- Qarın ağrısı, xüsusilə qaraciyər nahiyəsində
- Sarılıq (dəri və gözlərin sarı rəng alması)
- Tünd rəngli sidik
- Açıq nəcis
- Oynaq və əzələ ağrısı
- Yüngül hərarət
Xroniki Hepatit B əlamətləri:
Xroniki hepatit B olan insanların çoxunda heç bir əlamət olmur və ya çox yüngül əlamətlər olur. Bəziləri isə qaraciyər xəstəliyinin əlamətlərini göstərir:
- Davamlı yorğunluq
- Qarın ağrısı
- Qaraciyər böyüməsi
- Qaraciyər funksiya testlərinin pozulması
- Vaxtla sirrozun əlamətləri (qarında maye yığılması, ayaqlarda şişkinlik, qan qusmaq)
Risk Faktorları
Hepatit B virusu ilə yoluxma riski aşağıdakı hallarda artır:
- Yoluxmuş şəxslə qorunmasız cinsi əlaqə
- İnyeksiya dərmanlarından istifadə zamanı iynə və digər vasitələrin paylaşılması
- Sterilizasiya olunmamış tibbi və ya kosmetik ləvazimatların istifadəsi
- Hepatit B daşıyıcısı olan anadan uşağa doğuş zamanı keçid
- Sterilizasiya olunmamış döymə və ya pirsinq vasitələrindən istifadə
Xəstəliyin diaqnostikası
Hepatit B-nin diaqnozu qan analizi vasitəsilə qoyulur. Qan testləri aşağıdakıları müəyyən edə bilər:
- Hepatit B səthi antigeni (HBsAg): Virusa yoluxmanı göstərir
- Hepatit B səthi anticismi (anti-HBs): İmmuniteti göstərir
- Hepatit B nüvə anticismi (anti-HBc): Keçmiş və ya hazırkı infeksiyanı göstərir
- Hepatit B e antigeni (HBeAg): Yüksək yoluxuculuq səviyyəsini göstərir
- Hepatit B virus DNT: Virus yükünü (virusun miqdarını) ölçür
Qaraciyər funksiya testləri, qaraciyər biopsiyası və elastoqrafiya (Fibroskan) kimi müayinələr də aparıla bilər.
Hepatit B-nin müalicəsi
Kəskin hepatit B-nin müalicəsi
Kəskin hepatit B üçün spesifik bir müalicə yoxdur. Müalicə əsasən simptomatikdir və aşağıdakıları əhatə edir:
- İstirahət
- Adekvat maye qəbulu
- Balanslı qidalanma
- Qaraciyərə zərər verə biləcək dərman və alkoqoldan çəkinmək
Xroniki Hepatit B-nin müalicəsi
Xroniki hepatit B-nin müalicəsi üçün iki əsas kateqoriya var:
1. Nukleozid/nukleotid analoqları:
- Entekavir
- Tenofovir
- Lamivudine
- Adefovir
- Telbivudine
Bu dərmanlar virusa birbaşa təsir edir və replikasiyanı azaldır. Uzunmüddətli istifadə üçün təhlükəsizdir, lakin çox vaxt ömürlük müalicə tələb olunur.
2. İnterferonlar:
- Pegilə olunmuş interferon-alfa (Peg-IFN)
İnterferonlar immun sistemini gücləndirərək virusa qarşı mübarizə aparır. Müalicə kursu adətən 48 həftə davam edir, lakin yan təsirləri ola bilər.
Profilaktika
Hepatit B-dən qorunmanın ən effektiv yolu vaksinasiyadır. Hepatit B vaksinasiyası adətən 3 doza şəklində aparılır və uzunmüddətli immuniteti təmin edir.
Digər profilaktik tədbirlərə aşağıdakılar daxildir:
- Qorunmalı cinsi əlaqə
- Sterilizasiya olunmuş tibbi və kosmetik ləvazimatların istifadəsi
- Şəxsi gigiyena vasitələrinin (diş fırçası, ülgüc və s.) paylaşılmaması
- Hepatit B daşıyıcısı olan hamilə qadınların müvafiq müalicəsi
Tez-tez verilən suallar
1. Hepatit B necə yayılır?
Hepatit B virusu əsasən qan və bədən mayeləri vasitəsilə yayılır. Əsas yoluxma yolları:
- Qorunmasız cinsi əlaqə
- Çirklənmiş iynələrin istifadəsi
- Anadan körpəyə doğuş zamanı
- Açıq yaraların təması
- Ortaq istifadə edilən şəxsi əşyalar (ülgüc, diş fırçası və s.)
2. Hepatit B vaksinindən sonra yoxlama testləri etmək lazımdırmı?
Ümumiyyətlə, risk qrupunda olan şəxslər (tibb işçiləri, dializ xəstələri və s.) üçün vaksinasiyadan sonra anti-HBs antitellərin səviyyəsini yoxlamaq tövsiyə olunur. Bu, vaksinasiya nəticəsində yaranan immuniteti təsdiqləyir.
3. Hepatit B olan şəxs normal həyat sürə bilərmi?
Bəli, müvafiq müalicə və müntəzəm tibbi nəzarətlə hepatit B olan şəxslər normal, sağlam həyat sürə bilərlər. Xroniki hepatit B olan şəxslər mütəmadi olaraq qaraciyər funksiyalarını izləməli və həkim tövsiyələrinə əməl etməlidirlər.
4. Hepatit B və Hepatit C arasında fərq nədir?
Hər iki xəstəlik qaraciyəri zədələyən virus infeksiyasıdır, lakin fərqli viruslarla törədilir. Onların yayılma yolları oxşardır, ancaq Hepatit C daha çox qan vasitəsilə ötürülür. Hepatit B üçün effektiv vaksin mövcuddur, Hepatit C üçün isə yoxdur.
5. Hamilə qadınlarda Hepatit B necə idarə olunur?
Hamilə qadınlarda Hepatit B aşkar edildikdə, uşağa virusun ötürülməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görülür. Doğuşdan sonra körpəyə Hepatit B vaksini və Hepatit B immunoqlobulini (HBIG) verilir. Yüksək virus yükü olan hamilə qadınlar üçün müalicə təyin edilə bilər.
6. Hepatit B-nin tam sağalması mümkündürmü?
Kəskin Hepatit B adətən tam sağalır. Xroniki Hepatit B-nin tam sağalması nadir olsa da, müvafiq müalicə ilə virus replikasiyasını azaltmaq və qaraciyər zədələnməsinin qarşısını almaq mümkündür. Bəzi hallarda, xüsusilə immunoterapiya ilə müalicədən sonra, virus funksional sağalma ilə nəticələnə bilər.
7. Hepatit B üçün pəhriz məhdudiyyətləri varmı?
Hepatit B xəstələrinə aşağıdakılar tövsiyə olunur:
- Alkoqoldan tam imtina etmək
- Yağlı və qızardılmış qidaları məhdudlaşdırmaq
- Tərəvəz və meyvələrlə zəngin qidalanma
- Kifayət qədər protein qəbulu
- Həddindən artıq duzdan qaçınmaq
8. Hepatit B üçün yeni müalicə üsulları varmı?
Hazırda Hepatit B-nin daha effektiv müalicəsi üçün yeni dərmanlar klinik sınaqlardadır. Bu müalicələr arasında yeni virusa qarşı dərmanlar, immun sistem modulyatorları və gen terapiyası üsulları var.
9. Hepatit B-nin qaraciyər xərçənginə səbəb olma riski nə qədərdir?
Müalicə olunmayan xroniki Hepatit B, qaraciyər xərçəngi riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Xroniki Hepatit B-si olan şəxslərdə qaraciyər xərçəngi riski 100 qat artır. Müntəzəm müayinə (ultrasəs və alfa-fetoprotein testi) ilə erkən aşkar etmək mümkündür.
10. Hepatit B diaqnozu aldıqdan sonra hansı həkimlərə müraciət etməliyəm?
Hepatit B diaqnozu aldıqdan sonra adətən qastroentoloq və ya hepatoloqla (qaraciyər mütəxəssisi) müntəzəm görüşmək tövsiyə olunur.
Ağırlaşmalar olduqda, infeksionist və digər mütəxəssislərin konsultasiyası tələb oluna bilər.
Nəticə
Hepatit B ciddi bir sağlamlıq problemidir, lakin erkən diaqnoz və müvafiq müalicə ilə xəstəliyin gedişatını idarə etmək və ağırlaşmaların qarşısını almaq mümkündür. Vaksinasiya ilə hepatit B-dən qorunmaq ən yaxşı strategiyadır.
Əgər hepatit B əlamətləriniz varsa və ya risk qrupuna daxilsinizsə, həkimə müraciət edin.
Vaxtında diaqnoz və müalicə uzunmüddətli sağlamlıq problemlərinin qarşısını almağa kömək edə bilər.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə tibb mütəxəssisi ilə məsləhətləşin.
