Here’s the translation from Turkish to Azerbaijani:
Mədə xərçəngi dünyada ən geniş yayılmış xərçəng növlərindən biridir. Pis qidalanma vərdişləri, spirtli içki və siqaret istifadəsi mədə xərçəngini tetikləyən faktorların başında gəlir.
Mədə xərçəngi nədir?
Mədə xərçəngi, bütün xərçənglər arasında ən çox rast gəlinən 4-cü xərçəngdir. Mədənin hər hansı bir hissəsində yerləşir və adətən limfa vəziləri, qaraciyər və ağciyər kimi orqanlara yayılır.
Yəni mədə xərçəngi, hər hansı bir səbəbdən mədə mukozasında bədxassəli şişlərin inkişafı ilə əmələ gəlir. Kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir. Mədə xərçəngi, son illərdə texnoloji inkişaflar və tibbi irəliləyişlər sayəsində erkən aşkarlanaraq nəzarət altına alına bilir.
Düzgün müalicə, mütəxəssis nəzarəti və düzgün qidalanma ilə mədə xərçəngindən qurtulmaq mümkündür.
Mədə Xərçənginin Səbəbləri Nələrdir?
Mədə xərçəngi bir çox səbəbdən inkişaf edə bilər. Həzm prosesindəki bütün orqanlara təsir edən vəziyyətlər və risk faktorları mədə xərçəngini də tetikləyə bilər.
Mədə xərçənginin əsas səbəbləri və risk faktorları arasında ilk sırada qidalanma tərzi gəlir. Ən əhəmiyyətli səbəb pis qidalanma vərdişləridir. Xüsusilə manqalda bişirilmiş ət, həddindən artıq duzlu və turşuya qoyulmuş tərəvəzlər və emal edilmiş qidalar mədə xərçənginin yaranması üçün zəmin hazırlayırlar. Mədə xərçəngindən qorunmaq üçün düzgün qidalanmanın ən yaxşı yolu isə Aralıq dənizi tipli qidalanma vərdişlərini həyat tərzinə çevirməkdir. Orqanik və təzə meyvə-tərəvəz istehlak etmək insanı mədə xərçəngindən qoruyur. Bundan əlavə, spirtli içki və siqaret istehlakı mədə xərçəngini tetikləyir. Siqaret və spirtli içki istifadə etməyərək mədə xərçənginə tutulma riski azaldıla bilər.
Mədə xərçənginə səbəb olan vacib faktorlardan biri də infeksiyadır. Mədə xərçəngi hallarının yarısından çoxunda Helikobakter pilori infeksiyası görülür. Helikobakter pilori infeksiyalı xəstələrin isə 2%-də mədə xərçəngi əmələ gəlir.
Mədə xərçənginə təsir edən digər bir faktor da genetikadır. Genetika bir çox xəstəlikdə olduğu kimi mədə xərçəngində də rol oynayır.
Mədə Xərçənginin Əlamətləri Nələrdir?
Mədə turşuluğunun artması və gəyirmə mədə xərçəngində ən çox rast gəlinən əlamətdir. Lakin bunlar çox tez-tez rast gəlinən şikayətlər olduğu üçün bu şikayəti yaşayan hər kəsin mədə xərçəngi olacağı nəticəsini əlbəttə çıxarmaq olmaz. Mədə xərçənginin aydın əlamətlərindən biri də dolğunluq hissidir. Xəstələr yemək yeyərkən normadan daha tez və daha çox toxluq hiss edirlər. Hətta uzun sürən dolğunluq hissi çəki itkilərinə səbəb olur.
Mədə xərçəngi erkən mərhələdə mədə daxilində qanaxmaya səbəb ola bilir. Davamlı qanaxma isə anemiyaya səbəb olur. Bu vəziyyətdə xəstə daha solğun görünür, nəfəsi daralır. Hətta bəzi hallarda qan qusma ola bilər. Mədə xərçəngi olan şəxsdə ürəkbulanma və udma çətinliyi kimi şikayətlərə də rast gəlinir. Ən aydın əlamətlərdən ikisi olub bu əlamətlərə mədə və ya döş sümüyünün altındakı ağrı da müşayiət edə bilər. İrəliləmiş mərhələ mədə xərçəngi əlamətlərində isə xəstədə nəcisdə qan görünməsi və iştahasızlıq olur.
Mədə Xərçəngi Necə Diaqnoz Edilir?
Mədə xərçəngi bəzi hallarda heç bir əlamət vermədən də irəliləyə bilər. Lakin irəli mərhələlərdə xəstəyə cərrahi müalicə aparıla bilmir. Bu səbəbdən mədə xərçəngində erkən diaqnoz çox əhəmiyyətlidir. Mədəsində problem yaşayan şəxslərin vaxt itirmədən erkən mərhələdə bir həkimə müraciət etmələri tövsiyə olunur. Bu xəstələrə endoskopiya tətbiq edilir və uzun bir boru ilə qida borusu, mədə və nazik bağırsağın ilk hissələri müşahidə edilir.
Mədə xərçənginin mərhələsini müəyyən etmək və yayılmasını aşkar etmək üçün irəli testlərə ehtiyac duyulur. Bu testlərin nəticəsinə bağlı olaraq xəstə üçün ən düzgün müalicə şəkli də müəyyən edilə bilər.
Mədə Xərçənginin Növləri Nələrdir?
Ən çox rast gəlinən mədə xərçəngi növü adenokarsinomdur. Hər 100 mədə xərçəngindən 95-nin adenokarsinom olduğu görülür. Mədə limfoması nadir görülən bir xərçəng növü olmaqla birlikdə digər mədə xərçənglərindən də fərqlidir. Qastrointestinal stromal şişlər də yenə nadir görülürlər. Xoşxassəli və ya bədxassəli ola bilərlər. Bu xərçəng növü həzm sistemi orqanlarını dəstəkləyən birləşdirici toxuma hüceyrələrində və çox vaxt da mədədə görülür. Neyroendokrin şişlər də yenə xoşxassəli və ya bədxassəli ola bilər.
Nadir olaraq görülən bir xərçəng növüdür. Adətən həzm sistemində hormon istehsal edən toxumalarda böyüyür.
Mədə Xərçənginin Müalicəsi
Mədə xərçənginin növü müəyyənləşdirildikdən sonra hansı müalicənin tətbiq ediləcəyinə qərar verilir. Mədə xərçəngi müalicəsi multi-disiplinar bir yanaşmanı əhatə edir. Mədə xərçəngi müalicəsində, xərçəngli şiş cərrahi müdaxilə ilə çıxarılır. Bu müdaxilənin erkən mərhələlərdə edilməsi xəstənin yaşam müddəti baxımından çox əhəmiyyətlidir.
Əməliyyat ilə xəstənin mədəsinin bir hissəsi və ya tamamı götürülə bilər. Mədəsi tamamilə götürülən xəstələrə bağırsaqdan yeni bir mədə düzəldilir. Xəstə bundan sonrakı həyatını bu şəkildə problemsiz keçirə bilər. Bu xəstələrə bəzi pəhriz tövsiyələri təqdim edilir. Bəzi xəstələrdə xərçəng təmizləndikdən sonra (mədə götürüldükdən sonra) xərçəngin şəklinə görə şüa və ya dərman müalicəsi (kimyaterapiya) tətbiqi lazım gələ bilər. Əgər xərçəngin mərhələsinə görə şiş limfa vəzilərinə yayılmışsa mütləq kimyaterapiya tətbiq edilməsi lazımdır. Bundan əlavə, ikinci mərhələdəki xərçənglərdə əməliyyatdan əvvəl xəstəyə kimyaterapiya tətbiq edilməsi müalicənin effektivliyini artırır.
Mədə xərçəngi əməliyyatı təxminən 2-5 saat arasında çəkir və yuxarıda da qeyd edildiyi kimi mədənin bir hissəsi və ya tamamı götürülür. Mədə əməliyyatından sonra xəstələrin az və tez-tez fasilələrlə qidalanması və yeməkləri çox yaxşı çeynəyərək udmaları lazımdır. Bundan əlavə, əməliyyatd
