Qaraciyər piylənməsi xəstəliyi qaraciyərinizdə piyin toplanması vəziyyətidir. Qaraciyər bədəninizdəki ən böyük orqandır. O, bədəninizin qidanı həzm etməsinə, enerjini saxlamasına və zəhərli maddələri kənarlaşdırmasına kömək edir.
Bunun iki əsas növü var:
- Alkoqol mənşəli qaraciyərin piylənməsi xəstəliyi, həmçinin alkoqol steatohepatiti adlanır
- Qeyri-alkoqol mənşəli qaraciyərin piylənməsi xəstəliyi (NAFLD)
Qeyri-alkoqol mənşəli qaraciyər piylənməsi
Alkoqol istifadəsi ilə əlaqəli olmayan qaraciyər piylənməsi xəstəliyinin bir növüdür. Bunun iki növü var:
- Sadə qaraciyər piylənməsi – bu zaman qaraciyərinizdə piy var, lakin çox az iltihab və ya heç bir qaraciyər hüceyrə zədələnməsi yoxdur. Sadə qaraciyər piylənməsi adətən qaraciyər zədələnməsinə və ya fəsadlara səbəb olacaq qədər pisləşmir.
- Qeyri-alkoqol mənşəli steatohepatit (NASH) – bu zaman qaraciyərinizdə piy ilə yanaşı iltihab və qaraciyər hüceyrələrinin zədələnməsi də var. İltihab və qaraciyər hüceyrələrinin zədələnməsi qaraciyərin fibrozuna və ya çapıqlaşmasına səbəb ola bilər. NASH siroz və ya qaraciyər xərçənginə səbəb ola bilər.
Alkoqola bağlı qaraciyər piylənməsi
Alkoqol mənşəli qaraciyər piylənməsi ağır alkoqol istifadəsi nəticəsində yaranır. Qaraciyəriniz içdiyiniz alkoqolun əksər hissəsini parçalayır ki, o bədəninizdən xaric edilə bilsin. Lakin alkoqolun parçalanması prosesi zərərli maddələr yarada bilər.
Bu maddələr qaraciyər hüceyrələrinə zərər verə, iltihabı artıra və bədəninizin təbii müdafiəsini zəiflədə bilər. Nə qədər çox alkoqol içsəniz, qaraciyərinizə bir o qədər çox zərər verirsiniz.
Alkoqol mənşəli qaraciyərin piylənməsi alkoqolla əlaqəli qaraciyər xəstəliyinin ən erkən mərhələsidir. Növbəti mərhələlər alkoqol hepatiti və sirrozdur.
Risk qrupunda kimlər var?
Qeyri-alkoqol mənşəli qaraciyərin piylənməsi xəstəliyinin (NAFLD) səbəbi məlum deyil.
Lakin araşdırmalar göstərir ki, bu xəstəlik aşağıdakı insanlarda daha çox rast gəlinir:
- 2-ci tip diabet və prediabeti olan insanlarda
- Piylənmədən əziyyət çəkənlərdə
- Orta yaşlı və ya daha yaşlı insanlarda (hərçənd uşaqlarda da rast gəlinə bilər)
- Qanda yağların, məsələn xolesterin və triqliseridlərin səviyyəsi yüksək olanlarda
- Qan təzyiqi yüksək olanlarda
- Müəyyən dərmanlar, məsələn kortikosteroidlər və bəzi xərçəng dərmanları qəbul edənlərdə
- Metabolik sindrom da daxil olmaqla müəyyən metabolik pozğunluqları olanlarda
- Sürətli çəki itirənlərdə
- Hepatit C kimi bəzi infeksiyaları olanlarda
- Bəzi toksik maddələrin təsirinə məruz qalanlarda
Alkoqol mənşəli qaraciyərin piylənməsi xəstəliyi yalnız ağır alkoqol istifadəçilərində, xüsusilə də uzun müddət alkoqol qəbul edənlərdə baş verir.
Qaraciyər piylənməsi əlamətləri
Həm qeyri-alkoqol, həm də alkoqol mənşəli qaraciyər piylənməsi adətən çox az əlamət verən və ya heç bir əlamət verməyən “səssiz” xəstəliklərdir.
Əgər sizdə əlamətlər varsa, yorğunluq hiss edə və ya qarnınızın yuxarı sağ tərəfində narahatlıq duya bilərsiniz.
Qaraciyər piylənməsi müalicəsi
Həkimlər qeyri-alkoqol mənşəli qaraciyər piylənməsi üçün çəki azaltmağı tövsiyə edirlər. Çəki azalması qaraciyərdəki piyi, iltihabı və fibrozu azalda bilər.
Alkoqolla əlaqəli qaraciyər piylənməsi xəstəliyinin müalicəsində ən vacib hissə alkoqol qəbulunu dayandırmaqdır. Əgər bunu etmək üçün köməyə ehtiyacınız varsa, psixoloqa müraciət edə və ya alkoqoldan xilas olma proqramında iştirak edə bilərsiniz.
Həmçinin ya alkoqola olan həvəsinizi azaldan, ya da alkoqol içdiyiniz zaman özünüzü pis hiss etdirən dərmanlar da var.
Həm alkoqol mənşəli qaraciyər piylənməsi xəstəliyi, həm də qeyri-alkoqol mənşəli qaraciyər piylənməsi xəstəliyinin bir növü (qeyri-alkoqol mənşəli steatohepatit) sirroza səbəb ola bilər.
Nələri dəyişməliyik?
Əgər sizdə qaraciyər piylənməsi xəstəliyinin hər hansı növü varsa, bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri kömək edə bilər:
- Sağlam qidalanın, duz və şəkəri məhdudlaşdırın, çoxlu meyvə, tərəvəz və tam taxıl məhsulları yeyin
- Hepatit A və B üçün peyvəndlər olun. Əgər qaraciyər piylənməsi ilə yanaşı hepatit A və ya B-yə yoluxsanız, bu daha çox qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər.
- Müntəzəm idman edin, bu sizə çəki verməyə və qaraciyərdəki piyi azaltmağa kömək edə bilər
- Vitaminlər kimi qida əlavələri və ya hər hansı alternativ təbabət üsullarından istifadə etməzdən əvvəl həkiminizlə məsləhətləşin. Bəzi bitki mənşəli müalicələr qaraciyərinizə zərər verə bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
