Hamiləlik yumurtanın döllənməsi ilə başlayır. Normalda, döllənmiş yumurta uterusun astarına yapışır.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik isə döllənmiş yumurta uterus boşluğundan kənar bir bölgəyə yapışdığında və burada böyüdüyündə baş verir.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik adətən yumurtaları yumurtalıqlardan uteruşa daşıyan fallopiya borusunda baş verir. Bu tip uşaqlıqdankənar hamiləliyə tubal hamiləlik deyilir.
Bəzən yumurtalıq, qarın boşluğu və ya vajinaya bağlanan uterusun alt hissəsi (serviks) kimi bədənin digər bölgələrində uşaqlıqdankənar hamiləlik baş verir.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik normal hamiləlik kimi sağlam irəliləyə bilməz. Döllənmiş yumurta sağ qala bilməz və böyüyən toxuma müalicə edilməzsə həyati təhlükə yaradan qanaxmalara səbəb ola bilər.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik əlamətləri
Uşaqlıqdankənar hamiləlikdə əvvəlcə heç bir əlamət hiss etməyə bilərsiniz. Bununla belə, uşaqlıqdankənar hamiləliyi olan bəzi qadınlarda aybaşının gecikməsi, döş həssaslığı və mədə bulantısı kimi adi erkən hamiləlik əlamətləri və ya simptomları vardır.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik (digər adı ilə ektopik hamiləlik) döllənmiş yumurtanın uşaqlıq boşluğu xaricində yerləşməsi nəticəsində yaranır.
Uşaqlıqdankənar hamiləliyin əsas əlamətləri:
- Qarnın bir tərəfində ağrı
– Xüsusilə alt qarın nahiyəsində, tək tərəfli və davamlı ağrılar. Ağrı güclü və qəfil ola bilər. - Vaginal qanaxma
– Menstruasiyadan fərqli, qeyri-adi və qeyri-müntəzəm qanaxma. Bəzən yüngül ləkələnmə şəklində olur. - Menstruasiyanın gecikməsi və hamiləlik testinin müsbət olması
– Hamiləlik testi müsbət olsa da, ultrasəsdə uşaqlıqda embrion görünmür. - Baş gicəllənməsi və ya bayılma
– Bu, daxili qanaxmanın əlaməti ola bilər və təcili tibbi yardım tələb edir. - Çiyin ağrısı
– Daxili qanaxma diafraqmanı qıcıqlandırarsa, çiyinlərə yayılan ağrı müşahidə oluna bilər. - Qarnın şişməsi və ya gərginliyi
- Ürəkbulanma və qusma
– Bəzi hallarda müşahidə edilə bilər, lakin bu simptomlar tipik hamiləlik əlamətləri ilə də üst-üstə düşür.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik zamanı hamiləlik testi aparılsa, nəticə müsbət olacaq. Yenə də uşaqlıqdankənar hamiləlik normal şəkildə davam edə bilməz.
Uşaqlıqdankənar hamiləliyin erkən əlamətləri
Adətən uşaqlıqdankənar hamiləliyin ilk xəbərdarlıq işarələri yüngül vajinal qanaxma və pelvik ağrıdır.
Fallopiya borusundan qan sızarsa, çiyin ağrısı və ya bağırsaq hərəkəti etmə istəyi hiss edə bilərsiniz. Spesifik simptomlarınız qanın harada toplandığına və hansı sinirlərin qıcıqlandığına bağlıdır.
Təcili əlamətlər
Döllənmiş yumurta fallopiya borusunda böyüməyə davam etsə, borunun yırtılmasına səbəb ola bilər. Qarın içində ağır qanaxma olması ehtimalı yüksəkdir.
Həyati təhlükə yaradan bu hadisənin əlamətləri arasında həddindən artıq baş gicəllənməsi, huşunu itirmə və şok yer alır.
Nə vaxt həkimə müraciət etmək lazımdır?
Aşağıdakılar da daxil olmaqla ektopik hamiləlik əlamətləri və ya simptomlarınız varsa təcili tibbi yardım alın:
- Vajinal qanaxmanın müşayiət etdiyi şiddətli qarın ağrısı və ya pelvik ağrı
- Həddindən artıq başgicəllənməsi və ya huşunu itirmə
- Çiyin ağrısı
Uşaqlıqdankənar hamiləlik niyə olur?
Uşaqlıqdankənar hamiləliyin ən geniş yayılmış növü olan tubal hamiləlik, adətən fallopiya borusunun iltihablanma səbəbindən zədələnməsi və ya formasızlaşması nəticəsində döllənmiş yumurtanın uteruşa gedərkən sıxışdırılması zamanı baş verir.
Hormonal balansın pozulması və ya döllənmiş yumurtanın anormal inkişafı da uşaqlıqdankənar hamiləlik inkişafında rol oynaya bilər.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik riskini artıran amillər
Uşaqlıqdankənar hamiləlik keçirmə ehtimalınızı artıran bəzi şeylər bunlardır:
- Keçmişdə uşaqlıqdankənar hamiləlik yaşamış olmaq. Əvvəllər uşaqlıqdankənar hamiləlik yaşamışsınızsa, başqa bir uşaqlıqdankənar hamiləlik keçirmə ehtimalınız daha yüksəkdir.
- İltihab və ya infeksiya. Pelvik infeksiya və ya xlamidiya kimi cinsi yolla keçən infeksiyalar, borularda və digər yaxın orqanlarda iltihablanmaya səbəb olur və uterusdankənar hamiləlik riskinizi artıra bilər.
- Məhsuldarlıq müalicələri. Bəzi tədqiqatlar tüp körpə (IVF) və ya oxşar müalicələri olan qadınların uşaqlıqdankənar hamiləlik keçirmə ehtimalının daha yüksək olduğunu göstərir. Sonsuzluğun özü də riskinizi artıra bilər.
- Boru əməliyyatı. Bağlı və ya zədələnmiş fallopiya borusunu düzəltmək üçün aparılan cərrahiyyə uterusdankənar hamiləlik riskini artıra bilər.
- Doğum nəzarəti seçimi. Uterusdaxili vasitə (RİA) istifadə edərkən hamilə qalma şansı nadirdir. Bununla belə, uterusdaxili vasitə istifadə edərkən hamilə qalsanız, hamiləliyinizin uşaqlıqdankənar hamiləlik olma ehtimalı daha yüksəkdir. Yaygın olaraq “borularınızın bağlanması” kimi tanınan daimi doğum nəzarəti üsulu olan boru liqasiyası əməliyyatı da uterusdankənar hamiləlik riskini artırır.
- Siqaret çəkmək. Hamilə qalmadan əvvəlki dövr siqaret çəkmək uşaqlıqdankənar hamiləlik riskini artıra bilər. Nə qədər çox siqaret çəksəniz, risk bir o qədər böyük olur.
Boru hamiləliyi müalicə edilmədikdə nə olur?
Uşaqlıqdankənar hamiləlik fallopiya borunuzun partlamasına səbəb ola bilər. Müalicə edilmədikdə partlayan fallopiya borusu həyati təhlükə yaradan qanaxmalara səbəb ola bilər.
Uşaqlıqdankənar hamiləliyin qarşısı alına bilərmi?
Boru hamiləliyin qarşısını almanın bir yolu yoxdur, lakin riski azaltmağın bəzi yolları bunlardır:
- Cinsi partnyorların sayını məhdudlaşdırmaq və seks zamanı prezervativ istifadə etmək cinsi yolla keçən infeksiyaların qarşısını almağa kömək edir və pelvik inflamatuar xəstəlik riskini azalda bilər.
- Siqaret çəkməyin. Əgər çəkirsinizsə, hamilə qalmağa çalışmadan əvvəl atın.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik diaqnozu necə qoyulur?
Pelvik müayinə həkiminizin fallopiya borusu və ya yumurtalıqdakı ağrı, həssaslıq və ya kütlə bölgələrini müəyyən etməsinə kömək edə bilər. Lakin həkiminiz sizi müayinə edərək uterusdankənar hamiləlik diaqnozu qoya bilməz. Uterusdankənar hamiləlik diaqnozu üçün qan testləri və ultrasəsə ehtiyac vardır.
Hamiləlik testi
Həkiminiz hamilə olduğunuzu təsdiqləmək üçün insan xorionik qonadotropin (HCG) qan testi istəyəcək. Bu hormonun səviyyələri hamiləlik zamanı artar. Bu qan testi, ultrasəs testi uterusdankənar hamiləliyi təsdiq edənə və ya istisna edənə qədər bir neçə gündən bir təkrarlana bilər.
Ultrasəs
Transvajinal ultrasəs həkiminizin hamiləliyin dəqiq yerini görməsini təmin edir. Bu test üçün vajininza çubuqabənzər bir cihaz yerləşdirilir. Ultrasəs cihazı uterus, yumurtalıqlar və fallopiya borularının görüntülərini yaratmaq üçün səs dalğalarından istifadə edir və yaratdığı görüntüləri monitora göndərir.
Ultrasəs çubuğunun qarnınızın üzərində hərəkət etdirildiyi qarın ultrasəsi hamiləliyinizi təsdiqləmək və ya daxili qanaxmanı qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər.
Digər qan testləri
Anemiya və ya digər qan itkisi əlamətlərini yoxlamaq üçün tam qan sayımı aparıla bilər. Ektopik hamiləlik diaqnozu qoyularsa, qan köçürməsinə ehtiyac duymanız halında həkiminiz qan qrupunuzu yoxlamaq üçün testlər də istəyə bilər.
Uşaqlıqdankənar hamiləlik müalicəsi
Döllənmiş yumurta uterusdan kənarda normal şəkildə inkişaf edə bilməz. Həyati təhlükə yaradan fəsadların qarşısını almaq üçün uterusdankənar hamiləlik toxumasının çıxarılması lazımdır.
Simptomlarınıza və boru hamiləliyinin nə vaxt aşkar edildiyinə bağlı olaraq müalicə dərman, laparoskopik cərrahiyyə və ya abdominal cərrahiyyə istifadə edilərək aparıla bilər.
Uşaqlıqdankənar hamiləlikdə dərman müalicəsi
Düzənsiz qanaxması olmayan erkən dövrün boru hamiləliyi çox vaxt hüceyrə böyüməsini dayandıran və mövcud hüceyrələri əridən metotreksat adlanan dərmanla müalicə edilir. Dərman inyeksiya yolu ilə verilir. Bu müalicəni almadan əvvəl uterusdankənar hamiləlik diaqnozunun dəqiq olması çox vacibdir.
İnyeksiyadan sonra həkiminiz müalicənin nə qədər işə yaradığını və daha çox dərmana ehtiyacınız olub-olmadığını müəyyən etmək üçün başqa bir HCG testi istəyəcək.
Laparoskopik əməliyyatlar
Salpingostomiya və salpenjektomiya bəzi ektopik hamiləlikləri müalicə etmək üçün istifadə edilən iki laparoskopik əməliyyatdır. Bu əməliyyatlarda qarında göbək dəliyinə yaxın bölgədə kiçik kəsik edilir. Sonra həkiminiz boru bölgəsini görüntüləmək üçün kamera lensi və işıq (laparoskop) ilə təchiz edilmiş nazik borunu istifadə edir.
Salpingostomiyada uterusdankənar hamiləlik çıxarılır və boru özlüyündə sağalmağa buraxılır. Salpenjektomiyada isə həm uterusdankənar hamiləlik, həm də boru çıxarılır.
Hansı prosedurun tətbiq olunacağı qanaxma, zədə miqdarına və borunun yırtılıb-yırtılmamasına bağlıdır. Həmçinin digər fallopiya borunuzun normal funksiyada olub-olmaması və ya əvvəlcədən zədə əlamətləri göstərib-göstərməməsi də vacib amil sayılır.
Təcili cərrahiyyə
Ektopik hamiləlik ağır qanaxmaya səbəb olursa, təcili əməliyyata ehtiyacınız ola bilər. Bu, laparoskopik (qapalı) şəkildə və ya qarın kəsiyi (laparotomiya) yolu ilə aparıla bilər. Bəzi hallarda fallopiya borusu xilas edilə bilər, yırtılmış boru isə adətən çıxarılmalıdır.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkim ilə məsləhətləşin.
