Uşaqlarda qan azlığı (anemiya), qandakı hemoglobin və ya qırmızı qan hüceyrələrinin normal səviyyənin altına düşməsi ilə ortaya çıxan bir vəziyyətdir.
Qırmızı qan hüceyrələri bədəndəki toxumalara oksigen daşımaq vəzifəsini yerinə yetirir və bu hüceyrələrin çatışmazlığı bədən funksiyalarının mənfi təsirlənməsinə səbəb olur.
Uşaqlarda qan azlığı böyümə və inkişaf üzərində ciddi təsirlər buraxa biləcəyi üçün erkən diaqnoz və müalicə çox vacibdir.
Uşaqlarda qan azlığı nədir?
Qan azlığı qanın oksigen daşıma qabiliyyətinin azalması mənasını verir. Uşaqlarda qan azlığı adətən dəmir çatışmazlığına bağlı olsa da, digər səbəblərə də bağlı olaraq inkişaf edə bilər.
Qan azlığı uşağın böyüməsini, öyrənməsini və fiziki fəaliyyətlərini təsir edə bilər.
Hemoglobin səviyyəsi yaşa görə dəyişiklik göstərir və müəyyən edilmiş normal dəyərlərin altına düşməsi qan azlığı olaraq təyin edilir.
Uşaqlarda qan azlığı nə üçün yaranır?
Uşaqlarda qan azlığı bir çox faktora bağlı olaraq inkişaf edə bilər. Ən geniş yayılmış səbəblər bunlardır:
1. Dəmir çatışmazlığı
Uşaqlarda qan azlığının ən çox rast gəlinən səbəbi dəmir çatışmazlığıdır. Dəmir hemoglobin istehsalı üçün lazımdır və kifayət qədər alınmadıqda qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı azalır. Kifayətsiz dəmir qəbulu, xüsusilə səhv qidalanma vərdişlərindən qaynaqlanar.
2. Qidalanma çatışmazlıqları
Kifayətsiz miqdarda B12 vitamini və ya folik turşu istehlakı qan azlığına səbəb ola bilər. Uşağın pəhrizində qırmızı ət, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və digər qidalandırıcı qidaların çatışmazlığı bu vəziyyəti təhrik edə bilər.
3. Sürətli böyümə dövrləri
Körpəlik və yeniyetməlik kimi sürətli böyümə dövrlərində bədənin dəmir ehtiyacı artır. Bu dövrdə kifayət qədər dəmir alınmazsa qan azlığı görülə bilər.
4. Xroniki xəstəliklər
Bəzi xroniki xəstəliklər (məsələn, böyrək çatışmazlığı və ya iltihablı bağırsaq xəstəlikləri) qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalını azalda bilər.
5. Genetik amillər
Oraq hüceyrə anemiyası, talasemiya kimi genetik xəstəliklər qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalını və funksiyasını təsir edə bilər.
6. Qan itkisi
Xüsusilə gənc qızlarda aybaşı dövründə həddindən artıq qanaxma qan azlığı riskini artıra bilər. Həzm sistemi qanaxmaları kimi daxili qanaxmalar da qan azlığına səbəb ola bilər.
Uşaqlarda qan azlığı əlamətləri
Qan azlığı əlamətləri adətən yüngül başlayır və zamanla pisləşə bilər. Bəzi hallarda əlamətlər fərq edilməyə bilər və ya başqa sağlamlıq problemləri ilə qarışdırıla bilər.
Geniş yayılmış əlamətlər
Solğun dəri və dodaqlar: Dəri rəngində solğunluq qan azlığının ən aydın əlamətlərindəndir.
Gücsüzlük və yorğunluq: Uşaqlar qan azlığı səbəbiylə enerjilərinin aşağı olduğunu hiss edə və tez-tez yorula bilərlər.
İştahsızlıq: Qan azlığı uşaqların qidalanma istəyini azalda bilər.
Nəfəs Darlığı: Qan azlığı toxumalara kifayət qədər oksigen daşınmamasına səbəb olur və bu vəziyyət nəfəs darlığına gətirib çıxara bilər.
Baş gicəllənməsi və Baş Ağrısı: Oksigen çatışmazlığı baş gicəllənməsi və baş ağrısına səbəb ola bilər.
Konsentrasiya Çatışmazlığı: Qan azlığı beyin funksiyalarını təsir edərək öyrənmə çətinliklərinə səbəb ola bilər.
Tez Üşümə: Bədən kifayət qədər enerji istehsal edə bilmədikdə uşaqlar asanlıqla üşüyə bilərlər.
Daha diddi əlamətlər
- Ürək döyüntüsü
- Dırnaqlarda kövrəklik
- Saç tökülməsi
Uşaqlarda qan azlığı necə diaqnoz edilir?
Qan azlığının diaqnozu uşağın əlamətlərinə və laboratoriya testlərinə əsaslanır. Həkim ətraflı fiziki müayinə aparır və aşağıdakı testləri istəyə bilər:
Tam Qan Sayımı (CBC): Hemoglobin və hematokrit səviyyələrini ölçərək qan azlığını diaqnoz edir.
Dəmir Səviyyələri: Serum ferritin, dəmir bağlama tutumu kimi testlərlə dəmir ehtiyatları qiymətləndirilir.
Vitamin Səviyyələri: B12 vitamini və folik turşu səviyyələri yoxlanılır.
Sümük İliyi Testi: Nadir hallarda qan azlığının səbəbi tam olaraq başa düşülmədikdə aparıla bilər.
Uşaqlarda qan azlığı müalicəsi
Qan azlığı müalicəsi altında yatan səbəbə bağlı olaraq dəyişir. Adətən pəhriz dəyişiklikləri və takviyələrlə müalicə edilir.
1. Dəmir əlavəsi
Dəmir çatışmazlığı anemiyası vəziyyətində dəmir damlaları, şərbətləri və ya tabletləri təyin edilir. Əlavə ilə birlikdə C vitamini istehlakı dəmirin mənimsənilməsini artırır.
2. Pəhrizi düzənləmə
Qan azlığı müalicəsində pəhrizin rolu böyükdür. Uşağın qidalanmasına bu qidalar əlavə edilməlidir:
Dəmir Baxımından Zəngin Qidalar: Qırmızı ət, toyuq, balıq, yumurta, paxlalılar, ispanaq.
C Vitamini Mənbələri: Portağal, mandarın, çiyələk, bibər.
B12 və Folik Turşu Mənbələri: Süd məhsulları, pendir, yumurta, brokoli.
3. Xroniki xəstəliklərin müalicəsi
Qan azlığı bir xəstəliyə bağlıdırsa, altında yatan xəstəliyin müalicəsi prioritetdir.
4. Qan köçürülməsi
Şiddətli qan azlığı vəziyyətlərində qan köçürülməsi lazım ola bilər.
Uşaqlarda qan azlığının qarşısı necə alınır?
Qan azlığı sağlam həyat tərzi və balanslaşdırılmış pəhrizlə qarşısı alına bilər. Qan azlığından qorunma üsulları bunlardır:
Dəmir Baxımından Zəngin Qidalanma: Uşaqlara dəmir tərkibi yüksək qidalar təqdim edərək qan azlığı riski azaldıla bilər.
Balanslaşdırılmış Qidalanma: Uşağın pəhrizinə B12, folik turşu və digər əsas vitaminləri əlavə etmək vacibdir.
C Vitamini İstehlakı: C vitamini dəmir mənimsənilməsini artırdığı üçün hər öğündə istehlak edilməlidir.
Düzgün Qidalanma Vərdişləri: Sağlam və düzgün yemək düzəni yaradılmalıdır.
Müntəzəm Yoxlamalar: Xüsusilə böyümə çağındakı uşaqların müntəzəm sağlamlıq yoxlamaları aparılmalıdır.
Uşaqlarda qan azlığı böyümə və inkişafı mənfi təsir edən bir vəziyyətdir. Lakin erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə tamamilə nəzarət altına alına bilər. Balanslaşdırılmış pəhriz, müntəzəm sağlamlıq yoxlamaları və lazımi takviyələrlə qan azlığı riski minimuma endirilə bilər.
Bu məqalə ümumi məlumat məqsədilə hazırlanmışdır. Fərdi tibbi məsləhət üçün mütəxəssis həkimə müraciət edin.