Körpələrdə diş çıxması prosesi həm valideynlər, həm də körpə üçün çətin bir dövr ola bilər. Doğuşdan çənənin daxili quruluşunda mövcud olan süd dişləri vaxtı çatan kimi ardıcıllıqla diş ətini yarıb çölə çıxır.
Diş ətindən çıxana qədərki prosesdə həssaslıq, qızartı, şişkinlik və ağrı vəziyyəti ola biləcəyi üçün körpələr narahat olur. Bu səbəbdən ailələr diş çıxması prosesini anlayaraq körpələrini sakitləşdirici tədbirlər görməyə çalışır.
Körpələrdə diş çıxması necə olur?
Körpələrdə diş çıxması körpənin süd dişlərinin diş ətlərindən çölə çıxdığı prosesdir. Diş çıxması adətən 6-cı ayda başlayır və 3 yaşına qədər davam edir.
Əksər körpənin 20 ədəd olan süd dişləri 3 yaşına qədər tamamlanmış olur. Zamanla tökülləcək olan süd dişləri 6-7 yaşlarına qədər durduqdan sonra ardıcıllıqla tökülür və yerini daimi dişlərə buraxır.
Diş çıxarma prosesi əksər körpə üçün narahatlıq yarada bilər. Dişlər çıxarkən körpənin diş ətində həssaslıq olur və ağrı, qızartı, şişkinlik yarana bilər.
Körpələr diş çıxararkən çeynəmə, əmizikləmə və yuxu problemləri yaşaya bilərlər. Diş çıxması prosesində körpəyə kömək etmək və rahatlıq vermək üçün həkim nəzarətində müxtəlif üsullar tətbiq edilə bilər.
Körpələrdə diş çıxarma əlamətləri
Əksər körpə üçün çətin bir proses olan diş çıxması dövründə tez-tez körpələrin və ailənin gündəlik həyatını təsir edən mənfi əlamətlər ortaya çıxır.
Körpələrdə diş çıxarma əlamətlərinin intensivliyi körpənin neçə aylıq olduğuna və genetik quruluşuna görə dəyişə bilər.
Körpələrdə diş çıxarma əlamətləri arasında bunlar yer alır:
Diş əti şişməsi və həssaslığı: Diş ətləri diş çıxması zamanı həssaslaşır və altdan gələn diş təzyiqi nəticəsində şişkinlik yarana bilər. Körpənizin ağzında sərtləşmiş bir şey hiss etməniz diş çıxardığının bir əlamətidir.
Ağızda tüpürcək artımı: Diş çıxararkən diş ətində yaranan həssaslıq o bölgədəki toxumaların, sinirlərin stimullaşmasına səbəb olur və buna görə tüpürcək ifrazı artar.
Ağrı və narahatlıq: Diş çıxarkən diş ətini yardığı üçün ağrı yaranır və buna görə körpədə narahatlıq və naməhrəbanlıq görülür.
Qidalanma problemləri: Körpələr diş çıxması prosesində ağrı və həssaslıq hiss etdikləri üçün əmizikləmə zamanı çətinlik çəkir və qidalanmadan imtina edə bilərlər.
Yuxu problemləri: Ağrı və narahatlıq yaşadıqları üçün körpələr bu prosesdə yatmaqda çətinlik çəkə bilər və gecə yuxuları pozula bilər. Bu vəziyyət həm körpə, həm də ailəsi üçün yorucu hala gələ bilər.
Çeynəmə və qaşıma istəyi: Körpələrdə diş çıxması prosesi başlayarkən diş ətlərində qaşınma və yaranan sərtləşməyə bağlı çeynəmə istəyi görülür. Bu səbəbdən ağızlarına bir şeylər apardıqları üçün ağız qaşıyıcı kimi onları məşğul edəcək vasitələrə ehtiyac duyulur.
Qızdırma: Diş çıxması zamanı nadir hallarda da olsa yüngül qızdırma vəziyyəti görülə bilər. Amma yüksək qızdırma körpənin diş çıxarmasından deyil, başqa bir sağlamlıq problemindən qaynaqlandığı üçün həkimə aparılması tövsiyə olunur.
Körpələr nə vaxt diş çıxarır?
Körpələr 3-cü aydan etibarən əllərini və başqa əşyaları ağzına aparmağa başlayır və buna bağlı tüpürcək ifrazında artım görülür. Amma bu demək deyil ki, diş çıxması dövrünə girildi.
Körpələr diş çıxarmağa bəzən 6-cı ayda başlayır, amma müxtəlif səbəblərlə vaxtlama körpədən körpəyə dəyişiklik göstərir. Bəzi körpələr 3-4 aylıq ikən, bəziləri isə 9-10 aylıqkən diş çıxarmağa başlaya bilər.
Bu normal bir vəziyyət olsa da əgər ilk süd dişin çıxması 1 yaşını aşarsa o zaman problem ola biləcəyi üçün həkimə müraciət etmək lazımdır.
Adətən 6-cı aydan etibarən çıxmağa başlayan süd dişləri, bir-iki olaraq müəyyən bir sıra ilə çıxmağa davam edir. İlk çıxan dişlər isə alt ön dişlərdir.
Körpələrin diş çıxarması 2-3 yaşına qədər davam edir və müddətin sonuna 20 süd dişi tamamlanmış olur. Bu süd dişləri 6-7 yaşına qədər varlığını qoruyarkən sonradan tökülməyə başlayır.
Yeni daimi dişlərin çıxması da süd dişlərində olduğu kimi müəyyən bir sıra və vaxtla olur.
Uşaqlarda diş çıxarma ardıcıllığı
Körpələrdə süd dişlərinin çıxması, gələcəkdə tökülməsi və yerinə daimi dişlərin çıxması, hamısı müəyyən bir sırayla olur.
Hansı dişlərin əvvəl çıxacağı və yerləşəcəyi məlum olduğu üçün sağlam bir diş çıxması prosesində dişlərin nə vaxt çıxacağı böyük ölçüdə bilinir. Prioritet ön dişlərdə olarkən ən son isə azı dişləri çıxır.
Uşaqlarda diş çıxması sırası aşağıdakı cədvəl şəklində irəliləyir:
Diş çıxması cədvəli:
| Diş Adı | Çıxma Zamanı | Düşmə Zamanı |
|---|---|---|
| Üst Dişlər | ||
| Üst Ön Dişlər | 8-12 ay | 6-7 yaş |
| Üst Yan Dişlər | 9-13 ay | 7-8 yaş |
| Üst Kiçik Azı Dişlər | 13-19 ay | 9-11 yaş |
| Üst Köpək Dişləri | 16-22 ay | 10-12 yaş |
| Üst Böyük Azı Dişlər | 25-33 ay | 10-12 yaş |
| Alt Dişlər | ||
| Alt Ön Dişlər | 6-10 ay | 6-7 yaş |
| Alt Yan Dişlər | 10-16 ay | 7-8 yaş |
| Alt Kiçik Azı Dişlər | 14-18 ay | 9-11 yaş |
| Alt Köpək Dişləri | 17-23 ay | 9-12 yaş |
| Alt Böyük Azı Dişlər | 23-31 ay | 10-12 yaş |
Qeydlər:
- Çıxma Zamanı: Süd dişlərinin adətən çıxdığı vaxt
- Düşmə Zamanı: Süd dişlərinin daimi dişlərə yer açmaq üçün düşdüyü vaxt
- Vaxtlar təxmini aralıqlardır və uşaqlar arasında fərqli ola bilər
- Üst dişlər ümumiyyətlə müvafiq alt dişlərdən bir qədər gec çıxır
Uşaqlarda diş çıxarma zamanı nə etməli?
Uşaqlarda diş çıxarma dövrü həm uşaq, həm də valideynlər üçün çətin bir mərhələdir. Bu zaman körpənin ağrısını azaltmaq və rahatlığını təmin etmək üçün bir neçə effektiv üsul var:
Fiziki rahatlıq üçün:
- Soyuq əşyalar verin – soyudulmuş dişləmə halqaları, soyuq meyvə parçaları (çox kiçik olmayan) və ya nəm bez parçası
- Diş ətlərini yumşaq masajla ovuşdurun – təmiz barmağınızla və ya yumşaq diş fırçası ilə
- Sərt qida verin – böyük yaşlı körpələr üçün çörək qabığı və ya havuç (nəzarət altında)
Ağrı idarəetməsi:
- Həkimin tövsiyəsi ilə paracetamol və ya ibuprofen verin (yaş və çəkiyə uyğun dozada)
- Dişləmə gelləri istifadə edin, lakin həkimlə məsləhətləşdikdən sonra
Emosional dəstək:
- Körpəni daha çox qucaqlayın və sakitləşdirin
- Diqqətini yayındırmaq üçün oyunlar oynayın
- Əlavə səbir göstərin – bu dövr keçicidir
Nələrdən çəkinmək lazımdır:
- Çox şirin və ya şəkərli qidalar verməyin
- Dişləmə məhsullarını buzlayıcıda dondurub verməyin
- Kiçik hissələrə bölünə bilən əşyalar verməyin
Diş çıxarma adətən 6 aydan başlayır və 2-3 yaşa qədər davam edir. Əgər körpədə yüksək hərarət, ishal və ya şiddetli narahatlıq varsa, mütləq pediatrla əlaqə saxlayın.
Tez-tez verilən suallar
Valideynlər körpələrin böyümə və inkişaf prosesini yaxından izləyərək onlar üçün ən yaxşısını istəyir. Diş çıxması prosesini də sağlam və komfortlu keçirməri üçün nələr edə biləcəklərini maraqlanırlar.
Körpələrin diş çıxarması prosesi ilə bağlı tez-tez verilən suallardan bəziləri bunlardır:
Körpələrdə diş qaşıyıcı istifadə etmək təhlükəsizdir?
Sərt, yumşaq və içi sulu şəklində müxtəlif növləri olan diş qaşıyıcılar, körpələrin diş ətlərini rahatlatmaq üçün təhlükəsiz bir seçimdir. Amma diş qaşıyıcıların təmizliyinə diqqət göstərilməsi və körpəyə nəzarətli şəkildə istifadə etdirilməsi vacibdir.
Müxtəlif xüsusiyyətlərdə və formalarda (həndəsi forma, heyvan fiquru kimi) diş qaşıyıcılar uşaqları məşğul edərək oyuncaq kimi də funksiya görür.
Diş çıxması zamanı körpələrin ağrıları necə yüngülləşdirilir?
Körpələrin diş çıxması zamanı yaşadıqları ağrıları yüngülləşdirmək üçün diş ətlərinə yüngülcə masaj etmək, soyuq parça ilə diş ətlərini ovuşdurmaq və ya diş qaşıyıcı oyuncaqlar istifadə etdirmək faydalı olur.
Apreklərdə reseptli və ya reseptsiz satılan körpələr üçün ağrıkəsici gel və kremlərini isə həkiminizə məsləhətləşərək istifadə edə bilərsiniz.
Körpələrdə bir dişin çıxması nə qədər çəkir?
Körpələrin diş çıxma vaxtı çatan zaman diş ətlərində həssaslıq yaranır, qızartı meydana gəlir və sərtlik hiss olunur. Bu diş çıxması əlamətləri təxminən 4 gün çəkir, sonradan diş görünür hala gəlməyə başlayır, o gündən sonra 3 gün ərzində diş tamamilə ortaya çıxmış olur. Yəni ümumiyyətlə bir dişin çıxma prosesi 8 gün çəkir.
Körpələrdə diş baxımı necə edilir?
Körpələrdə diş baxımına ilk diş çıxdığı andan etibarən başlanılması vacibdir, çünki insanlarda süd dişinin əhəmiyyətsizləşdirilməsi kimi yanlış bir qavrayış vardır.
Süd dişlərinin sağlam olması körpə üçün mühüm olduğundan dişlər mütəmadi olaraq təmizlənməlidir. Yumşaq tüklü körpə diş fırçası köməyi ilə dişlər təmizlənərkən adətən pasta istifadə edilmir.
Həkim müəyyən yaşdan sonra körpələr üçün xüsusi istehsal olunan pastalardan az miqdarda istifadə edilməsini tövsiyə edə bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
