Bahar allergiyası, tozcuq, toz, kif göbələkləri və digər ətraf mühit allergenlərinin havada sıxlaşması ilə meydana çıxan və xüsusilə tənəffüs yollarını təsir edən geniş yayılmış bir narahatlıqdır.
Mövsümi allergik rinit kimi də tanınan bu vəziyyət, burun axması, asqırma, gözlərdə yaşarma və qaşınma kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Bahar allergiyası, immun sisteminin əslində zərərsiz olan tozcuqları təhlükə kimi qəbul etməsi nəticəsində ortaya çıxır.
Bu prosesdə histamin adlı kimyəvi maddə ifraz olunur və allergik reaksiyaları təhrik edir. Allergiyaya meyilli şəxslərdə, immun sistemi həddindən artıq həssaslıq göstərərək burun tutulması, gözlərdə qaşınma, dəridə səpki və təngnəfəslik kimi simptomlara səbəb ola bilər.
Bahar allergiyası nədir?
Yaz və payız aylarında havada artan tozcuq, toz, kif göbələyi və digər allergenlərə qarşı immun sistemin həddindən artıq reaksiya verməsi nəticəsində ortaya çıxan bir narahatlıqdır.
Mövsümi allergik rinit kimi də tanınan bu vəziyyət, immun sisteminin zərərsiz maddələri təhlükə kimi qəbul etməsi nəticəsində histamin ifrazını təhrik etməsi ilə yaranır. Bu da burun axması, göz yaşarması, asqırma, qaşınma və təngnəfəslik kimi əlamətlərə səbəb olur.
Xüsusilə ot tozcuqları, ağac tozcuqları və yabanı ot tozcuqları bahar aylarında çoxalaraq həssas fərdlərdə allergik reaksiyaları təhrik edə bilər. Bahar allergiyası astması olan şəxslərdə simptomları pisləşdirə və həyat keyfiyyətini aşağı sala bilər.
Bahar allergiyasının əlamətləri
Bahar allergiyası olan şəxslərdə müxtəlif əlamətlər ortaya çıxa bilər. Əlamətlərin şiddəti, məruz qalınan allergen miqdarına və xəstənin immun sisteminə bağlı olaraq dəyişə bilər.
Ən geniş yayılmış bahar allergiyası əlamətləri bunlardır:
- Asqırma tutmaları: Xüsusilə səhərlər və açıq havada keçirilən zamanlarda tez-tez asqırma.
- Burun axması və tutulması: Tozcuqların burun mukozasını qıcıqlandırması nəticəsində burunda axma və tutulma əmələ gəlir.
- Gözlərdə qaşınma, yaşarma və qızartı: Tozcuqlara məruz qalan gözlərdə allergik konyunktivit inkişaf edə bilər.
- Boğazda qaşınma və yanma hissi: Allergenlər tənəffüs yolu ilə alındığında boğazda narahat edici bir hiss yarana bilər.
- Dəridə qaşınma və səpki: Həssas insanlarda bədəndə qızartı, övrə və ya ekzema bənzəri reaksiyalar görülə bilər.
- Təngnəfəslik və öskürək: Astımı olan şəxslərdə allergiya, təngnəfəsliyi təhrik edə bilər və gecə öskürəklərini artıra bilər.
- Yorğunluq və halsızlıq: Davamlı asqırma, burun tutulması və yuxu pozuntuları səbəbiylə gün ərzində yorğunluq hiss edilə bilər.
Bahar allergiyasına nə yaxşı gəlir?
Bahar allergiyasını tamamilə önləmək mümkün olmasa da simptomları yüngülləşdirmək və təsirlərini azaltmaq üçün bəzi üsullar tətbiq edilə bilər.
- Səhər və günorta saatlarında bayıra çıxmamağa çalışın çünki tozcuq sıxlığı ən yüksək səviyyədədir.
- Bayıra çıxarkən günəş eynəyi və maska istifadə edərək gözləri və tənəffüs yollarını qoruyun.
- Evə gəldiyinizdə geyimlərinizi dəyişin və mümkünsə duş alın.
- Pəncərələri bağlı tutaraq bayırdan tozcuq girişini əngəlləyin.
- Kondisioner və ya hava təmizləyici cihazlar istifadə edərək iç mühit havasını filterdən keçirin.
- Xalçaları və yataq örtüklərini müntəzəm olaraq təmizləyin.
- C vitamini, sink və omega-3 baxımından zəngin qidalar qəbul edərək immun sisteminizi dəstəkləyin.
- Zərdəçal və probiyotiklər kimi təbii iltihabəleyhinə qidalar qəbul edin.
- Duzlu su ilə burun təmizliyi etmək, burundakı tozcuqları təmizləyərək rahat nəfəs almanızı təmin edir.
- Adaçayı, nanə çayı və ya çobanyastığı çayı kimi bitki çayları içərək tənəffüs yollarınızı rahatlaşdıra bilərsiniz.
Bahar allergiyası necə keçər?
Havada artan tozcuq, toz və digər allergenlər, bir çox insan üçün burun axması, asqırma, göz qaşınması və təngnəfəslik kimi narahat edici əlamətlərə səbəb ola bilər.
Bahar allergiyası, immun sisteminin bu maddələrə həddindən artıq reaksiya verməsi ilə ortaya çıxır. Allergiyanı tamamilə aradan qaldırmaq çətin olsa da, əlamətləri yüngülləşdirmək və həyat keyfiyyətini artırmaq mümkündür.
1. Tozcuq təmasından qaçının
Bahar allergiyasının ən böyük təhrikedicisi tozcuqlardır. Tozcuq sıxlığının artdığı günlərdə bayırda keçirilən müddəti məhdudlaşdırmaq, allergik reaksiyaları azaltmağa kömək edə bilər. Bunun üçün:
- Tozcuq sıxlığının yüksək olduğu səhər erkən saatlarda və küləkli havalarda bayıra çıxmaqdan qaçının.
- Evə gəldiyinizdə geyimlərinizi dəyişin və mümkünsə duş alaraq bədəninizə yapışan tozcuqları təmizləyin.
- Pəncərələri bağlı tutaraq evinizə tozcuq girişini önləyin.
- Kondisionerlərdə tozcuq filterləri istifadə edərək iç məkan havasını daha təmiz tuta bilərsiniz.
2. Ev Mühitini allergenlərdən təmizləyin
Bahar aylarında ev içində də tozcuq, toz və digər allergenlər toplaşa bilər. Allergiya simptomlarını azaltmaq üçün:
- HEPA filterli hava təmizləyiciləri istifadə edərək iç məkandakı tozcuqları və tozları azalda bilərsiniz.
- Mələfə və pərdələri tez-tez yuyun, xüsusilə bayırdan gələn tozcuqların yatağınıza daşınmasını önləmək üçün yataq örtüklərinizi müntəzəm təmizləyin.
3. Burun və göz təmizliyinə diqqət edin
Allergenlərin toplandığı burun və göz ətrafını təmiz tutmaq, simptomların yüngülləşməsinə kömək edə bilər.
- Duzlu su ilə burun təmizliyi etmək, allergenləri uzaqlaşdıraraq burun tutulmasını önləyə bilər.
- Soyuq kompres tətbiq etmək, göz qaşınmasını və qızartını yüngülləşdirə bilər.
- Eynək istifadə etmək, gözlərinizə tozcuq təmasını azalda bilər.
4. Qidalanmanıza diqqət edin
Bəzi yeməklər immun sistemini gücləndirə və allergik reaksiyaları azalda bilər. Bahar allergiyası dövründə aşağıdakı məsləhətləri izləyə bilərsiniz:
- Omega-3 tərkibli qidalar (balıq, qoz, kətan toxumu) qəbul etmək, bədəndəki iltihabı azalda bilər.
- C vitamini baxımından zəngin meyvə və tərəvəzlər immun sistemini dəstəkləyərək allergik simptomları yüngülləşdirə bilər.
- Bol su içmək, seliyi incəldərək burun tutulmasını yüngülləşdirə bilər.
Bunlarla yanaşı uzun qollu geyimlər və şapka istifadə edərək dərinizin tozcuqa məruz qalmasını əngəlləyə bilərsiniz. Maska taxmaq da xüsusilə küləkli havalarda burun və ağıza tozcuq girişini azalda bilər.
Eyni zamanda müntəzəm yuxu vərdişi edinmək, immun sistemini dəstəkləyərək bədənin allergenlərə qarşı daha davamlı olmasını təmin edir.
Körpələrdə bahar allergiyası əlamətləri
Körpələrdə bahar allergiyası əlamətləri böyüklərdən fərqli ola bilər və diqqətlə müşahidə edilməlidir. Əlamətləri bu şəkildə görülə bilər:
- Burun axması və tutulması
- Daimi asqırma və gözlərdə yaşarma
- Dəridə qızartı və qaşınma
- Narahatlıq və yuxusuzluq
- Öskürək və nəfəs almada çətinlik
Körpələrdə allergik reaksiyaların yüngül keçməsi üçün tozcuqlardan qaçınmaq və həkim nəzarətində antihistaminik damlalar istifadə etmək lazım ola bilər.
Bahar allergiyası üçün hansı həkimə gedilir?
Diaqnoz və müalicə üçün allergiya və immunologiya mütəxəssisindən dəstək ala bilərsiniz. Allergiya testləri və immunoterapiya tətbiqləri edə bilər.
Həmçinin qulaq burun boğaz (QBB) mütəxəssisi də burun tutulması, sinuzit və tənəffüs problemləri üçün qiymətləndirmə aparır.
Bununla yanaşı döş xəstəlikləri mütəxəssisi də lazımi hallarda astma və tənəffüs yolu allergiyaları ilə əlaqədar dəstək təqdim edir.
Bahar allergiyası müalicəsi
Bahar allergiyası müalicəsində hədəf, allergenlərə məruz qalmanı azaltmaq və simptomları nəzarət altına almaqdır. Tozcuqlardan qaçınmaq, evi havalandırmamaq və hava filterləri istifadə etmək ən önəmli qorunma üsuludur.
Eyni zamanda həkim tərəfindən verilən dərmanları da istifadə etmək lazımdır. Bununla yanaşı immunoterapiya (allergiya aşısı) da həkim tərəfindən tövsiyə edilə bilər.
Bu aşı allergiyaya səbəb olan maddələrə qarşı bədənin həssaslığını azaltmaq üçün uzun müddətli bir müalicə üsuludur.
Bahar allergiyası, düzgün tədbirlər və uyğun müalicə üsulları ilə nəzarət altına alına bilər. Əgər simptomlar gündəlik həyatınızı mənfi təsir edirsə, bir həkimə müraciət edərək ən uyğun müalicə planını tərtib etməlisiniz.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
