Göz tənbəlliyi doğumdan başlayan və adətən 7-8 yaşlarına qədər inkişaf edən bir problemdir.

Bu dövrdə görmə sistemi hələ inkişaf mərhələsində olduğu üçün hər hansı bir görmə pozğunluğu beyinə gələn görüntünün pozulmasına səbəb olur və beyin gələn keyfiyyətsiz görüntünü sıxışdıraraq daha aydın görüntü təqdim edən gözü üstün tutur.

Bu da istifadə edilməyən gözün zamanla tənbəlləşməsinə yol açır.

Göz tənbəlliyi niyə yaranır?

Göz tənbəlliyi adətən üç əsas səbəbdən qaynaqlanır. Bunlar arasında çəpgözlük, miyopiya, hipermetropiya, astiqmat) və gözdə fiziki maneə yaradan katarakt, göz qapağının düşməsi kimi hallar yer alır.

Bu problemlər bir gözün digərinə nisbətən daha az vizual stimul almasına səbəb olur. Beyin daha aydın görüntü verən gözü üstün tutarkən digər göz görmə funksiyalarını inkişaf etdirə bilmir və tənbəlləşir.

Kimlərdə daha tez-tez görülür?

Göz tənbəlliyi əsasən uşaqlıq dövründə fərq edilir. Xüsusilə ailədə göz tənbəlliyi tarixi olan uşaqlar risk altındadır. Həmçinin doğumda erkən doğulan, aşağı doğum çəkisi olan və ya inkişaf pozğunluqları olan uşaqlarda da daha tez-tez rast gəlinir.

Göz tənbəlliyi adətən tək gözədə olur, lakin bəzi hallarda hər iki gözədə də inkişaf edə bilər.

Göz tənbəlliyi necə anlaşılır?

Göz tənbəlliyi adətən erkən dövrdə fərq edilmir. Uşaq kiçik yaşlarda görmə problemi yaşasa belə bunu ifadə edə bilməyə bilər. Rutin göz yoxlamaları bu baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır.

Əlamətlər arasında göz kayması, bir gözü tez-tez istifadə etmə, digər gözlə cisimləri görmədə çətinlik çəkmə və dərinlik qavrayışında pozulma kimi hallar yer alır.

Xüsusilə uşaq tək gözü bağlandığında narahatlıq göstərirsə bu hal tənbəllik şübhəsi yarada bilər.

Göz tənbəlliyi müalicə edilə bilərmi?

Bəli, göz tənbəlliyi erkən yaşda aşkar edildikdə böyük nisbətdə müalicə edilə bilər. Görmə sistemi 8-9 yaşına qədər inkişaf etdiyi üçün bu dövrdə aparılan müdaxilələr kifayət qədər təsirli olur.

Müalicənin məqsədi tənbəl gözün işləməsini təşviq edərək beynin o gözə gələn görüntüləri də emal edə bilməsini təmin etməkdir. Bu proses vaxt ala bilər, lakin müntəzəm tətbiqlərlə uğur əldə edilə bilər.

Tənbəl gözün müalicəsi

Müalicə adətən əsas səbəbə görə dəyişir. Əgər çəpgözlük varsa, cərrahi müdaxilə ilə göz düzülməsi təmin edilə bilər. Sınma qüsurlarına bağlı tənbəllik varsa eynək və ya kontakt lens istifadəsi lazımdır.

Ən geniş yayılmış üsullardan biri “göz bağlama müalicəsi”dir. Bu üsulda sağlam göz müəyyən müddətlərlə bağlanır və tənbəl gözün işləməsi təmin edilir.

Həmçinin xüsusi kompüter proqramları və vizual terapiyalar da müalicə prosesinə töhfə verir.

Eynək göz tənbəlliyini düzəldə bilərmi?

Eynək tənbəlliyə səbəb olan sınma qüsurunu aradan qaldırdığı üçün bəzi hallarda tək başına kifayət ola bilər. Lakin əksər hallarda eynək müalicənin yalnız bir hissəsidir. Eynək istifadəsi ilə yanaşı bağlama müalicəsi və müxtəlif məşqlər də tətbiq edilə bilər. Eynəklə birlikdə tətbiq olunan üsulların uğuru daha yüksəkdir.

Böyüklərdə göz tənbəlliyi müalicəsi mümkünmü?

Göz tənbəlliyi adətən uşaqlıqda müalicə edilə bilən bir haldır, lakin böyüklərdə bu proses daha çətindir. Yenə də son illərdə inkişaf etdirilən bəzi yeni üsullar sayəsində böyüklərdə də qismən yaxşılaşma əldə edilə bilməkdədir.

Xüsusilə kompüter dəstəkli məşq proqramları və virtual reallığa əsaslanan müalicələr bu sahədə ümidverici inkişaflar təqdim edir. Lakin müalicədən alınacaq nəticələr məhdud ola bilər.

Göz tənbəlliyi daimimidir?

Əgər erkən yaşda müalicə edilməzsə göz tənbəlliyi daimi hala gələ bilər. İnkişafını tamamlamış görmə sistemi üzərində dəyişiklik etmək kifayət qədər çətindir.

Buna görə də 0-8 yaş aralığı kritik dövrdür. Bu dövrdə aparılan müntəzəm yoxlamalar və erkən müdaxilələrlə daimi görmə itkisinin qarşısı alına bilər.

Göz tənbəlliyi qarşısı alına bilərmi?

Tam mənada qarşısı alınmasa da erkən diaqnozla irəliləməsi dayandırıla bilər. Buna görə də uşaqların xüsusilə 1 yaş ətrafında və məktəbəqədər dövrdə göz müayinəsindən keçirilməsi kifayət qədər vacibdir.

Həmçinin ailəsində göz pozğunluğu tarixi olan uşaqlar daha erkən yaşda izlənməli və şübhəli hallarda göz həkiminə müraciət edilməlidir.

Tez-tez verilən suallar

Göz tənbəlliyi nə vaxt fərq edilir?

Göz tənbəlliyi adətən məktəbəqədər dövrdə, uşağın vizual qabiliyyətlərinin artması ilə fərq edilir. Lakin çox vaxt uşağın şikayəti olmadığı üçün fərq edilməsi gecikə bilər.

Rutin göz yoxlamaları sayəsində, 1 yaşında və 3 yaşında aparılacaq taramalarla göz tənbəlliyi erkən diaqnoz edilə bilər. Erkən fərq edilmədikdə beyin bir gözü tamamilə devrədən çıxara bilər və bu hal daimi hala gələ bilər.

Göz tənbəlliyi tək gözədəmi olur?

Göz tənbəlliyi əksər hallarda tək gözədə görülür. Lakin bəzi hallarda hər iki gözədə də fərqli səviyyələrdə tənbəllik yarana bilər. Xüsusilə iki göz arasında aydın sınma qüsuru fərqi varsa hər iki göz təsirlənə bilər. Bu hallarda hər iki gözün vizual inkişafı da kifayət səviyyəsinə çata bilmir və ikitərəfli ambliopiya meydana gəlir.

Göz tənbəlliyi əməliyyatla düzəlirmi?

Göz tənbəlliyi birbaşa əməliyyatla düzəlmir. Lakin tənbəlliyə səbəb olan şaşılıq kimi bir problem varsa, bu problem cərrahi müdaxilə ilə düzəldilərək müalicə prosesi dəstəklənə bilər. Cərrahidən sonra da göz bağlama müalicəsinə davam edilməlidir. Əməliyyat yalnız göz düzülməsini düzəldir, beyin-göz koordinasiyasını inkişaf etdirmir.

Göz tənbəlliyi olan uşaq məktəb uğurunda çətinlik çəkərmi?

Bəli, göz tənbəlliyi olan uşaqlar xüsusilə oxuma, yazma, diqqət toplama kimi vizual qabiliyyət tələb edən sahələrdə çətinlik yaşaya bilərlər. Dərinlik qavrayışının az olması, lövhəni və ya kitabları aydın görə bilməmək məktəb uğurunu mənfi təsir edə bilər. Buna görə də öyrənmə çətinliyi yaşayan uşaqlarda mütləq göz müayinəsi aparılmalıdır.

Göz tənbəlliyi üçün məşqlər işə yararmı?

Vizual məşqlər beyin ilə göz arasındakı əlaqəni gücləndikmək məqsədi ilə tətbiq olunan müalicə üsullarındandır. Xüsusilə bağlama müalicəsi ilə birlikdə tətbiq edildikdə uğur nisbəti artır. Rəngli hədəflər, kompüter oyunları və ya xüsusi dizayn edilmiş proqramlar vasitəsi ilə tənbəl gözün aktiv işləməsi təmin edilir. Müntəzəm və səbirlə tətbiq edildikdə müsbət nəticələr verir.

Göz bağlama müalicəsi nə qədər sürür?

Müalicə müddəti uşağın yaşına, tənbəllik dərəcəsinə və müalicəyə uyğunlaşmasına bağlı olaraq dəyişiklik göstərir. Bəzi uşaqlarda həftələr içində düzəlmə görülürkən, bəzi hallarda aylarla sürən təqib lazım ola bilər. Adətən müalicəyə erkən başlanan uşaqlarda uğur nisbəti daha yüksəkdir. Proses boyu müntəzəm yoxlamalarla irəliləyiş izlənməlidir.

Göz tənbəlliyi irsimi?

Göz tənbəlliyi genetik meylllik göstərə bilər. Ailədə ambliopiya, şaşılıq və ya göz pozğunluğu tarixi olan uşaqlar risk altındadır. Buna görə də ailəsində oxşar şikayətləri olan şəxslərin uşaqlarının daha tez-tez aralıqlarla göz yoxlamasından keçməsi tövsiyə olunur. Erkən fərq edilən hallarda müalicəyə daha tez başlana bilər.

Göz tənbəlliyi kontakt linslə müalicə edilə bilərmi?

Əgər göz tənbəlliyinə səbəb olan hal sınma qüsurudursa, kontakt lens istifadəsi ilə gözün görmə keyfiyyəti artırıla bilər. Lakin bu adətən tək başına kifayət etmir. Lens istifadəsi müalicənin bir hissəsi olaraq göz bağlama üsulu və məşqlərlə dəstəklənməlidir. Həmçinin kiçik uşaqların kontakt lens istifadəsinə uyğunluğu həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir.

Tənbəl göz tamamilə görmə itkisinə səbəb olur?

Əgər heç istifadə edilməzsə və uzun müddət müalicə edilməzsə, tənbəl gözədə ciddi dərəcədə görmə itkisi yaşana bilər. Lakin bu adətən nadir görülür. Daha geniş yayılmış hal tənbəl gözün aydın görüntü əldə edə bilməməsi və dərinlik qavrayışında itkidir. Tam korluq olmasa da gündəlik həyat keyfiyyətini təsir edən vizual zəifliklər ortaya çıxır.

Göz tənbəlliyi irəliləyici xəstəlikmi?

Göz tənbəlliyi irəliləyici xəstəlik deyil, lakin müalicə edilmədikdə beyin tənbəl gözü tamamilə devrədən çıxara bilər. Bu hal vizual inkişafın tamamlandığı 8-9 yaş sonrası sabit hala gəlir.

Buna görə də “irəliləmə” deyil, inkişaf prosesində düzəldilmədikdə “daimi hala gəlmə” söz mövzusudur. Bu da erkən diaqnozun əhəmiyyətini bir daha ortaya qoyur.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq göz həkimi ilə məsləhətləşin.