Astiqmatizm, gözün kornea və ya linzasındakı əyrilik pozğunluğu səbəbindən işığın retina üzərində düzgün fokuslaşa bilməməsi nəticəsində yaranan geniş yayılmış görmə problemidir.
Astiqmatizm əlamətləri arasında bulanıq və ya ikili görmə, baş ağrısı, göz yorğunluğu, gecə görüşündə çətinlik və tez-tez gözü qısmaq yer alır.
Astiqmatizm, hipermetropiya (yaxın görüşdə yaranan görmə problemi) və ya miopiya (uzaq görüşdə yaranan görmə problemi) ilə birlikdə ortaya çıxa bilər.
Astiqmatizm vəziyyətinin düzəlməsi üçün göz həkimi tərəfindən eynək və ya kontakt linza təyin edilə bilər. Bununla yanaşı müalicə üçün cərrahi üsullar lazer göz əməliyyatları da istifadə oluna bilər.
Astiqmatizm nədir?
İdeal olaraq göz kürəsi yumru top şəklindədir. Bu vəziyyətdə göz kürəsinə gələn işıq bərabər şəkildə əyilərək aydın təsvirin yaranmasını təmin edir. Korneanın ideal yumru formasını itirməsi nəticəsində isə gözə gələn işıq bir istiqamətə daha çox əyilir.
İşığın bir tərəfdə daha çox əyilməsi əşyaların yalnız bir hissəsinin fokusda olduğu mənasına gəlir. Bu vəziyyət nəticəsində uzaqda olan əşyalar bulanıq və dalğalı görünə bilər.
Astiqmatizm göz formasının normaldan daha əyri olması mənasına gələn tibbi termindir. Bu vəziyyət gözə daxil olan işığın qeyri-bərabər şəkildə əyilməsinə və məsafədən asılı olmayaraq görmənin təsirlənməsinə səbəb olur.
Astiqmatizm, kornea və ya linzada yaranan problem nəticəsində ortaya çıxa bilər. Korneada bir qüsur və ya əyriliyin olması vəziyyətində korneal astigmatizm meydana gəlir. Linzada bir pozulma olduqda isə linza astiqmatizmi yaranır.
Astiqmatizm əlamətləri nələrdir?
Astiqmatizm nəticəsində ortaya çıxan əlamətlər hər fərddə fərqlilik göstərə bilər. Bulanıq görmə ən çox rast gəlinən astiqmatizm əlamətidir.
Astigmatizmə bağlı görülə bilən digər simptomlardan bəziləri belədir:
- Gecələr görmədə çətinlik yaşanması,
- Gözdə ağrı, yanma və ya narahatlıq hissi,
- Baş ağrısı,
- Gözü qısaraq baxma ehtiyacı,
- İkili görmə.
Bu tip simptomlar astiqmatizm və ya digər bəzi görmə problemləri nəticəsində ortaya çıxa bilər. Simptomlardan bir və ya daha çoxunun ortaya çıxması vəziyyətində həkim mütəxəssisə müraciət etmək altda yatan səbəbin erkən dövrdə diaqnoz və müalicə edilməsi baxımından əhəmiyyətlidir.
Astiqmatizm nə üçün olur?
Astiqmatizmanın nəyə görə meydana gəldiyi hələ dəqiq olaraq bilinmir. Bu vəziyyət göz qapaqlarının kornea üzərində çox təzyiq yaratmasından da qaynaqlanа bilər.
Bununla yanaşı genetik faktorlar astiqmatizmin ortaya çıxmasında çox təsirlidir. Bu vəziyyət fərdin doğulduğu ilk anda irsən ortaya çıxa biləcəyi kimi doğuşdan sonra digər inkişaf dövrlərində də yarana bilər.
Gözdə meydana gələn bir zədələnmə nəticəsində və ya bir göz əməliyyatından sonra da bulanıq görmə kimi görmə problemləri ortaya çıxa bilər.
Bununla yanaşı keratokonus adı verilən nadir bir vəziyyət astigmatizmaya səbəb ola bilər. Bu göz qüsuru korneanı təsir edərək kornea üzərindəki təbəqənin nazilməsinə və xaricə çıxıntı etməsinə səbəb olur.
Kornea üzərindəki bu dəyişiklik nəticəsində buludlu və ya açıq havalar və parlaq işıqlara qarşı gözdə həssaslıq yarana bilər.
Astiqmatizm dərəcələri nələrdir?
Astiqmatizma geniş yayılmış sınma pozğunluğu növüdür. Bu sınma qüsurunun görmə keyfiyyəti üzərindəki təsiri astiqmatizma ciddilik ölçüsü ilə müəyyən edilir.
Astigmatizma ciddilik ölçüsü yüngüldən (1,00 dioptriyadan az) həddindən artığa (3,00 dioptriyadan çox) qədər dəyişir.
Astigmatizm dərəcələri belə təsnif edilə bilər:
- Yüngül Astigmatizma: 1,00 dioptriya və ya daha aşağı dərəcəyə malik olan dəyərlər yüngül astigmatizm və ya normal olaraq qəbul edilir. Bu vəziyyət nəticəsində orqanizmda hər hansı bir əlamət olmaya bilər. Yüngül astigmatizma vəziyyətində aydın görmək üçün düzəldici linzalara və ya göz əməliyyatına ehtiyac duyulmaz.
- Orta Astigmatizma: 1,00 ilə 2,00 dioptriya arasındakı dəyərlər orta dərəcəli astigmatizma olaraq ifadə edilir. Orta dərəcəli astigmatizma yüngül astigmatizmaya görə daha ciddidir. Bu vəziyyətdə aydın görüşün təmin edilməsi üçün adətən düzəldici linzalar və ya lazerlə göz əməliyyatı tələb olunur. Eynək və kontakt linzalar orta dərəcəli astigmatizmaya bağlı görmə problemlərini yaxşılaşdıra bilər.
- Şiddətli Astigmatizma: 2,00 ilə 3,00 dioptriya arasındakı dəyərləri ifadə edən şiddətli astigmatizma gündəlik fəaliyyətə təsir edən ciddi simptomlara səbəb ola bilər. Şiddətli astigmatizmadan qaynaqlanan bulanıq görmə ümumi sağlamlıq vəziyyətinə təsir edən baş ağrısına səbəb ola bilər.
- Həddindən Artıq Astigmatizma: 3,00 dioptriya və ya daha yüksək dərəcəyə malik olan dəyərlər həddindən artıq astigmatizma olaraq qəbul edilir. Həddindən artıq astigmatizma vəziyyətində yaxın və uzaqda olan əşyaları görmək üçün bu vəziyyətin müalicə edilməsi lazımdır.
Astiqmatizm kimlərdə görülür?
Astiqmatizm körpəlikdən yetkinlik dövrünə qədər müxtəlif yaş aralığına malik fərdlərdə görülə bilər. Astigmatizmin yaranmasında müxtəlif risk faktorları təsirli ola bilər.
Bu risk faktorlarından bəziləri belədir:
- Ailə tarixçəsində astigmatizm keçmişi və ya keratokonus (korneanın degenerasiyası) kimi digər göz xəstəlikləri,
- Korneanın zədələnməsinə səbəb olan vəziyyətlər,
- Miopiya və ya hipermetropiya kimi bəzi görmə qüsurları,
- Katarakta əməliyyatı (göz linzasının cərrahi olaraq çıxarılması) kimi müəyyən göz əməliyyatlarının keçirilmiş olması.
Bu kimi vəziyyətlərə sahib olan fərdlərdə astiqmatizm ortaya çıxa bilər.
Astiqmatizm diaqnozu necə qoyulur?
Bir göz həkimi tərəfindən aparılan müayinə nəticəsində astigmatizm xəstəliyi asanlıqla diaqnoz edilə bilər. Astiqmatizmin diaqnoz edilməsində fərddə olan əlamətlər həkim tərəfindən qiymətləndirilir.
Bu əlamətlərə görə müxtəlif testlər tətbiq edilərək astigmatizm varlığı qiymətləndirilə bilər.
Astiqmatizm diaqnozunda istifadə olunan testlərdən bəziləri belədir:
- Görmə Kəskinliyi Testi: Görmə kəskinliyi testi normal görmə qabiliyyətini yoxlayan bir testdir. Bu test göz müayinəsi zamanı hərflərdən və ya simvollardan ibarət bir divar tablosunda olan işarətləri tanımağı əhatə edir.
- Sınma Testi: Bu test ilə həkim tərəfindən gözün işığı necə sındırdığı və necə fokuslandığı qiymətləndirilir.
- Yarıq Lampa Müayinəsi: Yarıq lampa parlaq və işıqlı xüsusi mikroskop vasitəsilə aparılır. Bu mikroskop gözün müxtəlif təbəqələrini və hissələrini görmək üçün işıq şüasının parlaqlığını və qalınlığını tənzimləyir. Beləliklə, astigmatizma problemi də araşdırıla bilər.
- Keratometr: Korneanın mərkəzindəki əyilməni ölçən bu cihaz korneanın forması və nə qədər yaxşı fokuslaşa bildiyi haqqında məlumat verir.
- Kornea Topoqrafı: Bu texnologiya korneanın forması haqqında ətraflı məlumat verir. Test zamanı fərdin müəyyən bir nöqtəyə baxması istənilir. Bu vaxt cihaz minlərlə kiçik ölçümü toplayır. Bir kompüter vasitəsi ilə əldə edilən məlumatlardan korneanın rəngli bir xəritəsi yaradılır.
Astiqmatizm müalicəsi
Astiqmatizm müalicəsində astigmatizmin dərəcəsinə və fərdi xüsusiyyətlərə görə müxtəlif üsullar tətbiq edilə bilər. Şiddətli olmayan astiqmatizm nəticəsində ortaya çıxan əlamətlər eynək və ya linza istifadəsi ilə yaxşılaşdırıla bilər.
Müalicədə istifadə edilən eynək şüşələri bulanıq görməyə səbəb olan kornea və ya linzanın formasına qarşı çıxmaq üçün əyridir.
Astiqmatizmin daha şiddətli olduğu vəziyyətlərdə qaz keçirmə xüsusiyyətinə malik sərt kontakt linzalar üstünlük verilə bilər. Bu müalicədə yatarkən istifadə edilən linzalar ilə kornea yenidən formalaşdırılır. Korneada yaranan yeni formanı qorumaq üçün linza istifadəsinin müəyyən aralıqlarla davam etməsi lazımdır.
Astiqmatizmin şiddətli olduğu bəzi vəziyyətlərdə müalicə üçün cərrahi tətbiqlər istifadə edilə bilər.
Lazer göz əməliyyatı (LASIK və ya PRK) adlandırılan bu tətbiq gözün işığı daha yaxşı fokuslaşdıra bilməsi üçün korneanı yenidən formalaşdırır. Prosedur zamanı gözə tətbiq edilən damcılarla göz keyləşdirilir. Anesteziyadan sonra həkim korneada nazik bir qapaq yaratmaq üçün steril mexaniki cihaz istifadə edir.
Korneanın mərkəzi təbəqələrini aşkar etmək üçün korneanı geri çəkir. Daha sonra korneanı yenidən formalaşdırmaq üçün lazer istifadə edir və korneanı orijinal mövqeyinə qaytarır.
Astiqmatizm, gözün kornea və ya içindəki linzanın əyriliyindəki uyğunsuzluqdan qaynaqlanan bir görmə qüsurudur. Bu vəziyyət bulanıq görmə, ikili görmə, göz yorğunluğu, baş ağrısı və gecə görüşündə çətinlik kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Astigmatizm adətən anadangəlmə olur və miopiya və ya hipermetropiya ilə birlikdə görülə bilər.
Bu vəziyyətin effektiv şəkildə müalicə edilməsində mütəmadi həkim müayinələri çox əhəmiyyətlidir. Müntəzəm aralıqlarla həkim müayinəsinə getmək astigmatizmin erkən dövrdə diaqnoz və müalicə edilməsinə, beləliklə irəliləməsinin qarşısının alınmasına kömək edə bilər.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
