Ağız quruluğu gündəlik həyata mənfi təsir edən geniş yayılmış bir sağlamlıq problemidir. Bu problem bir çox fərqli səbəbdən qaynaqlana bilər.
Bu vəziyyət xüsusilə gecə ağızda quruluq şikayəti yaşayan insanlarda daha aydın şəkildə özünü göstərə bilər.
Tibbi dildə “kserostomiya” olaraq adlandırılan bu vəziyyət, ağız suyu vəzilərinin kifayət qədər ağız suyu ifraz edə bilməməsi nəticəsində ortaya çıxır.
Ağız Quruluğu Nədir?
Ağız quruluğu, ağız suyu vəzilərinin kifayət qədər ağız suyu istehsal etməməsi və ya ağız suyu ifrazının konsistensiyasının dəyişməsi nəticəsində ağızda hiss edilən quruluq hissidir.
Ağız suyu, ağız sağlamlığı üçün həyati əhəmiyyət daşıyan bir mayedir. Dişləri çürüklərdən qoruyur. Qidaları parçalamağa və udmağa kömək edir.
Ağız boşluğundakı toxumaları nəmləndirir. Həmçinin bakteriyaların yaranmasının qarşısını alır.
Ağız suyu istehsalının azalması ağızda quruluq və pis qoxu kimi narahatedici əlamətlərə səbəb ola bilər.
Xüsusilə ağızda acı dad və quruluq eyni anda hiss edilirsə, bu vəziyyətin altında yatan ciddi səbəblər ola bilər.
Ağız quruluğu səbəbləri
Ağızdakı quruluğun səbəbləri bir çox amildən asılı ola bilər.
Ən geniş yayılmış səbəblər bunlardır:
- Dərman İstifadəsi: Bir çox dərman yan təsir olaraq ağız quruluğuna səbəb ola bilər. Xüsusilə antidepressantlar, təzyiq dərmanları, əzələ gevşədicilər, ağrıkəsicilər, allergiya dərmanları kimi preparatlar ağız suyu istehsalını azaldır. Buna görə də bəzi dərmanlar ağız quruluğu yarada bilər.
- Sistemik Xəstəliklər: Şəkərli diabet, Şeqren sindromu, HİV/QİÇS kimi bəzi xəstəliklər ağız suyu vəzilərinin fəaliyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Bu xəstəliklər ağız quruluğuna səbəb olan amillər sırasındadır. Xüsusilə qan şəkərinizin nəzarətsiz yüksəlməsi ağızda həddindən artıq quruluq hissinə səbəb ola bilər.
- Xərçəng Müalicəsindəki Yan Təsirlər: Xərçəng müalicəsində radioterapiya və kimyaterapiya ağız suyu vəzilərinə zərər verə bilər. Bu vəziyyət ağızda quruluğa yol aça bilər.
- Dehidratasiya (Susuzlaşma): Kifayət qədər maye qəbul etməmək, həddindən artıq tərləmə, ishal və qusma bədəndə maye itkisinə səbəb olur. Bu vəziyyət susuzluq və quruluq hissi yarada bilər.
- Siqaret və Alkoqol İstifadəsi: Ağız suyu istehsalını azaldan vərdişlər sırasındadır.
- Stress və Həyəcan: Bu hallar sinir sisteminə təsir edərək ağız suyu vəzilərinin işini poza bilər.
- Yaşlanma: Yaş artdıqca ağız suyu istehsalı təbii olaraq azala bilər.
- Ağızla Tənəffüs: Xüsusilə burun tutulması kimi səbəblərdən ağızdan nəfəs alma vərdişi “gecə ağız quruluğu niyə olur?” sualının ən çox yayılmış cavablarındandır.
- Digər Səbəblər: Ağız suyu vəzisi daşları, infeksiyalar, cərrahi əməliyyatlar, vitamin çatışmazlıqları və nevroloji xəstəliklər ağızda quruluğa səbəb ola bilər. Həmçinin hamilə qadınların yaşadığı hormonal dəyişikliklər “ağızda quruluq hamiləlik əlamətidirmi?” sualını yada salır.
Ağız Quruluğu Əlamətləri
Ağız quruluğunun əlamətləri yalnız ağız içində hiss edilən quruluqla məhdudlaşmır. Ağızda və dodaqda quruluq kimi bir çox əlamət birlikdə görülə bilər:
- Ağızda yapışqanlıq hissi
- Tez-tez susuzluq hissi
- Udqunma çətinliyi
- Danışıq çətinliyi
- Boğaz ağrısı
- Səs batıqlığı
- Dodaqlarda çatlama
- Dildə yanma hissi
- Ağız qoxusu
- Dadbilmə pozğunluqları
- Diş çürüklərində artım
- Damaq xəstəlikləri
- Ağızda göbələk infeksiyaları
Ağız quruluğuna necə diaqnoz qoyulur?
Ağız quruluğunun diaqnozu xəstənin şikayətləri və fiziki müayinə nəticələrinə əsaslanaraq qoyulur.
Stomatoloq zəruri gördükdə ağız suyu vəzilərinin funksiyalarını ölçmək üçün ağız suyu testi, qan testləri və görüntüləmə üsullarına müraciət edə bilər.
Həmçinin “ağız quruluğu necə keçər?” sualına cavab verə bilmək üçün əsas səbəb olan xəstəliyin təsbiti böyük əhəmiyyət daşıyır.
Ağız quruluğu necə müalicə edilir?
Müalicə üsulları ağız quruluğuna səbəb olan amildən asılı olaraq dəyişir.
Aşağıda ən geniş yayılmış müalicə variantları yer alır:
- Dərman Dəyişikliyi: Əgər problem dərman istifadəsi ilə əlaqədardırsa, həkiminiz müvafiq dərmanı dəyişdirə bilər. Çünki bəzi dərmanlar ağız quruluğuna səbəb ola bilər.
- Sistemik Xəstəliklərin Nəzarəti: Şəkərli diabet kimi xroniki xəstəliklərin müalicəsi ağız quruluğunu yüngülləşdirə bilər.
- Süni Ağız Suyu Məhsulları: Ağızdakı nəmliyi artırmağa kömək edə bilər.
- Ağız Suyunu Stimullaşdıran Dərmanlar: Ağız suyu vəzilərini stimullaşdıraraq ifrazı artıran dərmanlar istifadə edilə bilər.
- Ağız Gigiyenası: Dişlərinizi gündə ən az iki dəfə fırçalamaq və diş ipi ilə təmizləmək ağız quruluğu əlamətlərini yüngülləşdirir.
- Bol Maye Qəbul Etmək: Susuzluq hissi yaranmadan əvvəl müntəzəm olaraq su içmək quruluq hissinin qarşısını alır.
- Şəkərsiz Saqqız: Ağız suyu ifrazını artırmağa kömək edə bilər.
- Nəmləndirici Cihazlar: Xüsusilə gecə ağız quruluğu yaşayanlar üçün faydalıdır.
- Ağızla Tənəffüsün Qarşısının Alınması: Burun tutulması kimi amillərin müalicəsi bu məsələdə kömək edə bilər.
Ağız Quruluğu Üçün Evdə Tətbiq Edilə Biləcək Üsullar
- Duzlu Su ilə Qarqara: Bir stəkan ilıq suya bir çay qaşığı duz əlavə edin. Bu qarqara ağızdakı quruluğu və qıcıqlanmanı azalda bilər.
- Kokos Yağı: Ağızda kokos yağı ilə qarqara etmək və ya yağı ağızda gəzdirmək nəmləndirici təsir göstərə bilər.
- Aloe Vera: Aloe vera geli ağızdakı quruluğu və iltihabı azaltmağa kömək edə bilər.
- Nanə Yağı: Nanə yağı ağız suyu vəzilərini stimullaşdıraraq ağız suyu istehsalını artıra bilər.
Ağız Quruluğu və Ağız Sağlamlığı
Ağız suyu dişləri çürüklərə qarşı qoruyan təbii bir mexanizmdir. Ağız quruluğu bu müdafiə sistemini zəiflədir və diş çürükləri, damaq xəstəlikləri kimi problemləri artırır.
Bu səbəbdən müntəzəm stomatoloq müayinələri, diş ipi ilə təmizlik və düzgün ağız baxımı həyati əhəmiyyət daşıyır.
Ağız quruluğu yalnız bir narahatlıq deyil, ümumi ağız sağlamlığına təsir edən ciddi bir xəbərdarlıq siqnalı olaraq qəbul edilməlidir.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
