Qulaq tutulması gündəlik həyat keyfiyyətini təsir edən geniş yayılmış, lakin əksər hallarda müvəqqəti bir şikayətdir.
Eşitmə qabiliyyətinin azalması, təzyiq hissi, dolğunluq və səslərin boğuq qəbul edilməsi kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Bu vəziyyət bir qulaqda ola biləcəyi kimi hər iki qulaqda da yaşana bilər.
Adətən ciddi bir sağlamlıq problemini göstərməsə də bəzi hallarda infeksiya, qulaq pərdəsi problemləri və ya eşitmə itkisi kimi daha ciddi səbəblərin xəbərçisi ola bilər.
Qulaq tutulması sadə şəkildə izah edildikdə xarici mühitdən gələn səs dalğalarının qulaq pərdəsinə çatmasını maneə törədən bir vəziyyətdir.
Bunun səbəbi qulaq kanalının fiziki olaraq tıxanması ola biləcəyi kimi, daxili qulaqla orta qulaq arasındakı təzyiq tarazlığının pozulması da ola bilər.
Bəzi şəxslərdə bu vəziyyət qısa müddətli və yüngül gedişat etsə də, bəzilərində şiddətli eşitmə problemi və ya ağrıya səbəb ola bilər.
Xüsusilə təyyarə səfərləri, dənizə dalma, qrip və ya sinüzit kimi yuxarı tənəffüs yolu infeksiyaları sonrası tez-tez görülür.
Qulaq tutulması nədir?
Qulaq tutulması, qulaq kanalında və ya orta qulaqda yaranən fiziki və ya funksional maneə səbəbiylə xarici mühit səslərinin qulaq pərdəsinə çatmasında və ya qulaq daxili səslərin beyinə ötürülməsində yaşanan pozğunluqdur.
Adətən müvəqqəti vəziyyətdir və qulaqda dolğunluq hissi, təzyiq, səslərin boğuq gəlməsi, hətta bəzən uğultu və ya zəngiləmə kimi əlamətlərlə birlikdə görülür.
Qulaqda tıxanma şəxsin xarici səsləri tam qəbul edə bilməməsinə, öz səsini içəridən əks-səda kimi eşitməsinə və eşitmə səviyyəsində açıq azalmaya səbəb ola bilər. Bu vəziyyət şəxsi həm sosial olaraq narahat edir, həm də gündəlik həyat fəaliyyətlərində pozğunluqlara səbəb ola bilər.
Yüngül tıxanmalar çox vaxt öz-özünə keçsə də bəzi hallarda tibbi müdaxilə tələb oluna bilər. Xüsusilə tıxanma uzun müddət davam edirsə və ya ağrı, hərarət, axıntı kimi əlamətlərlə birgə olarsa vaxt itirmədən qulaq-burun-boğaz (QBB) mütəxəssisinə müraciət edilməlidir.
Qulaq tutulması əlamətləri
Qulaq tutulması adətən şəxsin gündəlik həyatında dərhal hiss etdiyi bir narahatlıqdır. Ən geniş yayılmış əlamət qulağın nə isə ilə bağlanmış kimi hiss edilməsidir.
Bu vəziyyət bəzən ani inkişaf etsə də bəzi hallarda isə yavaş-yavaş irəliləyə bilər. Əlamətlər tıxanmanın səbəbinə və qulaq içində hansı bölgənin təsirlənməsinə görə fərqlilik göstərə bilər.
Tıxanma tək başına ola biləcəyi kimi başqa simptomlarla da birlikdə gedə bilər. Xüsusilə qulaqda infeksiya və ya daxili qulaq problemləri varsa eşitmə itkisinə ağrı, zəngiləmə və ya baş gicəllənməsi müşayiət edə bilər.
Bəzən şəxs səsləri eşidə bilir, lakin aydın qəbul edə bilmir; sanki qulaq pambıqla tıxanmış kimi hiss edir. Bu cür narahatlıqlar sosial ünsiyyəti də çətinləşdirə bilər.
Qulaq tutulması ilə birlikdə görülə biləcək geniş yayılmış əlamətlər bunlardır:
- Tək və ya iki tərəfli eşitmə azalması
- Qulağın dolu və ya bağlı hiss edilməsi
- Səslərin boğuq eşidilməsi
- Təzyiq və ya sıxışdırma hissi
- Uğultu və ya zəngiləmə (tinnitus)
- Öz səsinin içəridən əks-səda verməsi (otoakuzi)
- Qulaqda ağrı və ya zonqlama (xüsusilə infeksiya varsa)
- Baş gicəllənməsi və tarazlıq itkisi
- Qulaq axıntısı (bəzi iltihablı vəziyyətlərdə)
Bu əlamətlər bir neçə saat içində öz-özünə keçə biləcəyi kimi günlərlə davam edə və ya zamanla şiddətlənə bilər.
Xüsusilə ağrı, hərarət, pis iyli axıntı kimi əlamətlər müşayiət edirsə mütləq qulaq-burun-boğaz mütəxəssisinə müraciət edilməlidir.
Qulaq tutulması səbəbləri
Qulaq tutulması bir çox müxtəlif səbəblə meydana çıxa bilər. Bu səbəblər qulaq quruluşundakı mexaniki maneələrdən tənəffüs yolu xəstəliklərinə, xarici mühit təzyiqindəki dəyişikliklərdən infeksiyalara qədər uzanır.
Səbəb nə olursa olsun, tıxanma eşitmə qabiliyyətini təsir edə bilər və çox vaxt narahat edici təzyiq hissi ilə birlikdə gedər. Qulaq tutulmasının səbəblərini anlamaq düzgün həll yolunu müəyyən etmək baxımından son dərəcə vacibdir.
Qulaq tutulmasına səbəb olan əsas səbəblər belə sıralana bilər:
Qulaq kiri (buşon) yığılması: Ən tez görülən səbəblərdən biridir. Qulaq öz-özünü təmizləyən quruluşa sahibdir; lakin bəzi şəxslərdə qulaq ifrazatı (serumen) çölə atıla bilməyib yığılaraq qulaq kanalını tıxaya bilər.
Təzyiq dəyişiklikləri (barotravma): Təyyarə ilə səfər, dağa çıxma və ya dənizə dalma kimi ani təzyiq dəyişikliklərində orta qulaqla xarici mühit arasındakı təzyiq tarazlığı pozula bilər. Bu vəziyyət xüsusilə evstaki borusunun funksiyasını yerinə yetirə bilmədiyi hallarda aydınlaşır.
Yuxarı tənəffüs yolu infeksiyaları: Sinüzit, qrip, soyuqdəymə kimi xəstəliklər zamanı yaranan mukus yığılması evstaki borusunu tıxayaraq qulaqlarda dolğunluq hissinə səbəb ola bilər.
Orta qulaq iltihabı: İnfeksiya nəticəsində qulaqda maye yığılması və iltihab inkişafı tıxanma yarada bilər. Xüsusilə uşaqlarda geniş yayılmışdır və ağrı ilə birlikdə gedər.
Evstaki borusu disfunksiyası: Orta qulaq ilə burun arxasını birləşdirən evstaki borusu qulaqda təzyiq tarazlaması təmin edir. Bu quruluşun iltihab və ya allergik reaksiyalar səbəbiylə işləyə bilməməsi qulaq tutulmasına səbəb ola bilər.
Allergik rinit və ot hərarəti: Burun və geniz bölgəsindəki şişkinlik və mukus istehsalı evstaki kanalını təsir edərək qulaq təzyiqini artıra bilər.
Qulaq pərdəsi problemləri: Pərdədə deşik, çökmə və ya qalınlaşma kimi vəziyyətlər səsin ötürülməsini təsir edə bilər.
Yad cisimlər: Xüsusilə uşaqlarda muncuq, pambıq parçası kimi cisimlərin qulaq içinə düşməsi fiziki tıxanma yarada bilər.
Daxili qulaq xəstəlikləri və şişlər: Nadir olmaqla birlikdə eşitmə sininə təzyiq göstərən şişlər və ya Meniere xəstəliyi kimi daxili qulaqla əlaqəli narahatlıqlar da tıxanma hissinə səbəb ola bilər.
Bu səbəblərin hər biri müxtəlif əlamətlərlə gedə bilər və müxtəlif müalicə tələb edir. Buna görə də qulaq tutulması uzun davam edərsə və ya təkrarlanan hala gələrsə mütləq mütəxəssis nəzarəti tövsiyə edilir.
Qulaq tutulmasını necə açmaq olar?
Qulaq tutulmasının aradan qaldırılması ilk növbədə altda yatan sağlamlıq probleminin düzgün müəyyən edilməsinə bağlıdır. Müalicə planlaşdırılması problemə görə fərqlilik göstərir. Bu baxımdan qulaq tutulmasına ən tez səbəb olan hallara görə müalicədə görüləcək tədbirlər aşağıdakı kimi ümumiləşdirilə bilər:
Buşon müalicəsi
Sağlam şəxslərdə qulaq kiri heç bir klinik əlamətə səbəb olmadığı halda qulaq ifrazatlarının müdaxilə edərək təmizlənməyə ehtiyacı yoxdur. Qulaq ifrazatları çənə oynağı və mimika əzələlərinin hərəkətləri sayəsində qulaq yolundan zamanla çölə atılır.
Bununla yanaşı tozlu mühitlərdə işləmək, qulaq qarışdırılması, qulaq içinə tez-tez su düşməsi kimi şəraitdə qulaq ifrazatları daha çox ifraz oluna bilər. Bu kimi vəziyyətlər buşon inkişafını artırır.
Buşon müalicəsində yığılan ifrazatın yumşalmasını təmin edərək atılmasını asanlaşdıran qliserin və ya borik turşu tərkibli təmizlik məhlulları istifadə edilir. Sərtləşmiş buşon kütlələri həkim tərəfindən aparılan müdaxilələrlə avadanlıq köməyilə təmizlənə bilər.
İnfeksiyalara bağlı vəziyyətlərin müalicəsi
Xarici qulaq və ya orta qulaq iltihablañması ilə yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarında ətkənə görə uyğun dərman müalicəsi verilir. Bakterial infeksiyalarda ətkənin həssas olduğu uyğun antibiotik müalicəsi ən tez müraciət edilən üsuldur.
Bundan əlavə burun və orta qulaq ifrazatlarının azaldılmasına yönələn burun içinə tətbiq edilən dekonjestanlar, antihistaminiklər, anti-inflamatuvar dərmanlar və kortikosteroid tərkibli burun spreyləri müalicədə yer ala bilər. Burun boşluğunun su ilə və ya təmizlik məhlulları ilə tez-tez yuyulması, nəmləndirilməsi və təmizlənməsi faydalıdır.
Siqaret kimi təhriş edici maddələrin istehlakına son verilməlidir. Yenə infeksiya müddətində bol maye qəbulu ifrazatların yumşaldılması adına faydalıdır.
Allergiyaya bağlı vəziyyətlərin müalicəsi
Qulaq bölgəsində və ya burun boşluğunda inkişaf edən allergiyalarda tez-tez allergik reaksiyanı sakitləşdirəcək anti-inflamatuvar dərmanlar, antihistaminiklər və kortikosteroid tərkibli burun spreyləri ilə tabletlərin istifadəsi təsirlidir. Müalicənin uğuru üçün şəxsin allergen maddələrə məruz qalması ən aza endirilməlidir.
Təzyiq dəyişimi müalicəsi
Səfər zamanı yaşanan təzyiq dəyişikliklərində müxtəlif tədbirlər alaraq qulaq problemlərinin inkişafı qarşısı alına bilər.
Bu istiqamətdə hündürlük dəyişimləri zamanı saqqız çeynəmə, ağzı açıq saxlama, udma və ya əsnəmə hərəkətləri evstaki borusunu açıq saxlayaraq orta qulaq təzyiqinin tarazlaşmasına kömək edir.
Bundan əlavə tıxanmanın aradan qaldırılması üçün Valsalva manevrası adlanan burnun barmaqlarla sıxılması və ağzın bağlanması zamanı burundan nəfəs verməyə məcbur etmə hərəkəti tətbiq edilə bilər.
Bu vəziyyətlərdən başqa qarşılaşılan sağlamlıq problemlərinə bağlı tıxanmalarda əlaqəli xəstəliyə yönələn spesifik müalicə üsullarından istifadə edilir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
