Protein, bədənin əsas quruluş daşlarından biri olan, əzələ inkişafı, toxuma bərpası və bir çox bioloji proseslərin sağlam şəkildə davam etməsini təmin edən makro qida maddəsidir.
İnsan bədəni proteinləri fermentlər, hormonlar, əzələ toxuması və immun sistemini dəstəkləmək üçün istifadə edir. Gündəlik protein ehtiyacı şəxsin yaşına, çəkisinə, fiziki aktivlik səviyyəsinə və sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir.
Günümüzdə bir çox insan əzələ inkişafını dəstəkləmək, idman performansını artırmaq və ya protein qəbulunu asanlaşdırmaq üçün protein tozlarına müraciət edir.
Lakin protein tozlarının həqiqətən lazım olub-olmadığı, sağlamlıq üzərindəki təsirləri və zərərləri haqqında bir çox müzakirələr mövcuddur.
Protein nədir?
Amin turşularından ibarət olan və bədəndə bir çox həyati funksiyanı yerinə yetirən əsas makro qida maddəsidir. Əzələ toxumalarının qorunması və böyüməsi, immun sisteminin gücləndirilməsi, hormon və ferment istehsalı kimi bir çox prosesdə rol oynayır.
Proteinlər esensial və qeyri-esensial amin turşular olmaqla ikiyə bölünür. Esensial amin turşular bədən tərəfindən istehsal edilə bilməz və qidalardan alınması lazımdır.
Qeyri-esensial amin turşular isə bədən tərəfindən sintez edilə bilər. Balanslaşdırılmış pəhrizlə kifayət qədər protein almaq, əzələ itkisini qarşısını almaq, metabolizmi sürətləndirmək və ümumi sağlamlıq vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün olduqca vacibdir.
Protein ən çox hansı didalarda olur?
Protein həm heyvansal, həm də bitki mənşəli qaynaqlarda tapıla bilər. Ən yaxşı protein qaynaqları bunlardır:
- Qırmızı ət (mal əti, quzu əti)
- Ağ ət (toyuq, hinduşka)
- Balıq və dəniz məhsulları
- Yumurta
- Süd və süd məhsulları (pendir, qatıq, kefir)
- Paxlalılar (mərcimək, noxud, lobya, bezelye)
- Quru meyvələr və toxumlar (badam, qoz, chia toxumu, kətan toxumu)
- Tam taxıllar (yulaf, kinoa, qəhvəyi düyü)
- Soya məhsulları (tofu, soya südü, edamame)
Sağlam protein balansı təmin etmək üçün müxtəlif protein qaynaqlarını bir yerdə istehlak etmək vacibdir. Xüsusilə bitki mənşəli protein istehlak edənlərin çatışmayan amin turşuları tamamlaya bilmək üçün müxtəlif protein qruplarını birləşdirməsi tövsiyə edilir.
Protein tozu nədir?
Protein tozu, süd, yumurta, soya, bezelye və ya digər protein qaynaqlarından əldə edilən, toz halına gətirilmiş qida əlavəsidir. Xüsusilə idmançılar, intensiv həyat tərzi olan şəxslər və ya pəhrizində kifayət qədər protein ala bilməyən insanlar tərəfindən üstünlük verilir.
Protein tozları adətən su, süd və ya smuzilər ilə qarışdırılaraq istehlak edilir və sürətli şəkildə bədənə protein təmin etməyi hədəfləyir.
Lakin təbii qidalardan alınan protein ilə eyni bioloji təsirlərə malik olub-olmadığı mövzusunda müzakirələr davam etməkdədir.
Protein tozu nə işə yarayır?
Protein tozu, bədənin gündəlik protein ehtiyacını qarşılamağa kömək etmək üçün istifadə edilən qida əlavəsidir.
Ən geniş yayılmış istifadə sahələri bunlardır:
- Əzələ inkişafını dəstəkləyir: Xüsusilə müqavimət məşqi edən şəxslər üçün əzələ bərpasını sürətləndirə bilər.
- Sürətli sorulma təmin edir: İdmandan sonra əzələ sağalmasını sürətləndirmək üçün istifadə edilir.
- Protein çatışmazlığını tamamlayır: Gündəlik protein ehtiyacını qarşılamaqda çətinlik çəkən şəxslər üçün alternativ qaynaqdir.
- Çəki idarəçiliyinə kömək edə bilər: Doymuşluq hissini artıraraq həddindən artıq yemək yeyişinin qarşısını ala bilər.
Protein tozunun faydası varmı?
Bəzi hallarda faydalı ola bilər. Lakin şüurlu şəkildə istifadə edilməlidir. Protein tozu sürətli və praktik protein qaynağıdır. İntensiv idman edən şəxslərin protein ehtiyacını qarşılamağa kömək edə bilər.
Balanslaşdırılmış qidalana bilməyən və ya kifayət qədər protein ala bilməyən şəxslər üçün əlavə dəstək təqdim edir.
Əzələ itkisinin qarşısını almağa kömək edə bilər. Yenə də təbii protein qaynaqlarının yerinə keçməməlidir.
Protein tozu növləri
Protein tozları tərkibinə görə müxtəlif növlərə bölünür. Whey (pendir altı suyu) proteini ən məşhur növlərindən biridir. Süddə olan ən geniş yayılmış protein növüdür.
Sürətli sorulma təmin edir, idmandan sonra istehlak üçün uyğundur.
Digər protein tozu növləri:
- Kazein Proteini: Yavaş-yavaş həzm olur və gecə boyunca əzələ bərpası üçün istifadə edilir.
- Soya Proteini: Bitki mənşəlidir, veqan və vegetarianlar üçün uyğundur.
- Bezelye Proteini: Allergik şəxslər üçün yaxşı alternativdir.
Protein tozu zərərlidir?
Protein tozları həddindən artıq istehlak edildikdə və ya şüursuz istifadə edildikdə müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Xüsusilə böyrəklərə ziyan ola bilər. Çünki həddindən artıq protein qəbulu böyrəklərə əlavə yük bindirə bilər.
Həmçinin həzm problemlərinə səbəb ola bilər: laktoza dözümsüzlüyü olan şəxslərdə şişkinlik və mədə problemləri görülə bilər. Bunlarla yanaşı həddindən artıq istehlak kalori artıqlığı yaradaraq çəki artımına səbəb ola bilər.
Əlavə maddələr və süni dadlandırıcılar ehtiva edə bilər: uzunmüddətli olaraq sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Protein tozları təbii qidaların yerinə keçməməli, lakin lazım olduqda nəzarətli şəkildə istehlak edilməlidir.
Protein tozunu kimlər istifadə etməlidir?
Gündəlik protein ehtiyacını qarşılamaqda çətinlik çəkən və ya fiziki aktivlik səviyyəsi yüksək olan şəxslər tərəfindən üstünlük verilən protein tozu qida əlavəsidir.
Lakin hər kəs üçün lazım deyil və şüurlu şəkildə istehlak edilməlidir. Protein ehtiyacı yaş, cins, bədən çəkisi, fiziki aktivlik səviyyəsi və ümumi sağlamlıq vəziyyəti kimi bir çox faktordan asılıdır.
Bu səbəbdən protein tozunun istifadə edilməli olduğu vəziyyətlər fərdi ehtiyaclara görə qiymətləndirilməlidir. Protein tozu istifadəsi adətən intensiv idman edən şəxslər, protein çatışmazlığı yaşayanlar, əzələ itkisi riski daşıyanlar və müəyyən pəhriz proqramlarına uyğun yaşayan şəxslər üçün uyğun ola bilər.
Həmçinin protein tozları hər kəs üçün uyğun deyil. səhv istifadə bəzi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Xüsusilə aşağıdakı qrupların protein tozu istehlakı mövzusunda diqqətli olması lazımdır:
- Böyrək xəstələri: Yüksək protein istehlakı böyrək funksiyalarını zorlaya bilər.
- Qaraciyər xəstəliyi olan şəxslər: Həddindən artıq protein qəbulu qaraciyəri yorğunlaşdıra bilər.
- Hamilə və südverən qadınlar: Qida ehtiyacları dəyişdiyindən təbii protein qaynaqlarına yönəlmələri tövsiyə edilir.
- Həddindən artıq protein istehlak edən şəxslər: Həddindən artıq protein böyrəklərə yük bindirə bilər və həzm problemlərinə səbəb ola bilər.
Protein tozu bəziləri üçün faydalı qida əlavəsi ola bilər, lakin balanslaşdırılmış qidalanma və təbii protein qaynaqlarının yerinə keçməməlidir.
İdmançılar, protein ehtiyacını qarşılamaqda çətinlik çəkənlər, yaşlı şəxslər, veqanlar və əzələ itkisinin qarşısını almaq istəyən şəxslər üçün şüurlu şəkildə istifadə edilə bilər.
Lakin hər hansı sağlamlıq problemi olan şəxslərin protein tozu istifadə etməzdən əvvəl mütləq həkimə məsləhət almaları tövsiyə edilir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
