Appendisit əlamətləri hər xəstədə fərqlilik göstərə bilər. Bəzən yüngül başlanan simptomlar sonradan ciddi sağlamlıq probleminin xəbərçisi ola bilər.
Qarının sağ alt hissəsində yerləşən appendiks adlanan kiçik, nazik bir borunun iltihablaşması nəticəsində yaranan ciddi sağlamlıq problemidir.
Bu vəziyyət adətən qəfil və şiddətli qarın ağrısı ilə özünü göstərir. Vaxtında müdaxilə edilməzsə həyati təhlükəyə səbəb ola bilər.
Appendisit nədir?
Appendiks, yoğun bağırsağın bir hissəsi olan və qarının sağ alt tərəfində yerləşərək kor bağırsaqdan çıxan nazik bir quyruq, boru və ya uzantıdır.
Bu uzantının insan vücudundakı dəqiq funksiyası tam olaraq bilinmir. Lakin digər canlı növlərində həzmdə aydın rol oynayır. Appendisit appendiksin iltihablaşması deməkdir.
Yemək və ya nəcis bəzən appendisitin dar borusuna yerləşə bilər və tıxanıqlıq bakteriyalarla yoluxur. Bu tibbi təcili vəziyyətdir. Appendisit partlayarsa, yoluxmuş məzmunu qarın boşluğuna yayılır.
Qarın boşluğunun daxili səthinin yoluxması (peritonit), dərhal müalicə edilməzsə həyatı təhlükə altına ala bilər. Bu xəstəlik iki fərqli növdə özünü göstərir.
Appendisit növləri belədir:
Kəskin appendisit: Bu ən geniş yayılmış appendisit növüdür. Simptomları qəfildən başlayır və bir neçə saat ərzində sürətlə pisləşir.
Xroniki appendisit: Xroniki appendisit appendiksin iltihaba uğraması deməkdir. Lakin adətən daha da pisləşmir. Simptomlar adətən daha yüngül olsa da, ağrı həftələr, aylar hətta illər ərzində geri qayıda bilər.
Həkimlər xroniki appendisit haqqında daha az şey bildikləri üçün diaqnoz qoymaq daha çətindir.
Hər yaşdan hər kəs appendisit ola bilər, lakin uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə daha geniş yayılmışdır. 30 yaşın üzərindəki hər kəsdə appendisit inkişafı daha az yayılmışdır. Müalicə seçimləri arasında cərrahi müdaxilə yer alır.
Appendisit əlamətləri
Adətən qarının ortasında gəlib gedə bilən bir ağrı ilə başlayır. Saatlar ərzində ağrı appendiksin yerləşdiyi sağ alt tərəfə doğru yayılır.
Appendisitin əsas əlamətləri bunlardır:
Ağrı:
- Adətən göbək ətrafında başlayır, sonra sağ alt qarın nahiyəsinə (McBurney nöqtəsinə) keçir
- Ağrı getdikcə şiddətlənir və daimi xarakter alır
- Öskürək, hapşırıq və ya hərəkət zamanı ağrı artır
Həzm sistemi əlamətləri:
- Ürəkbulanma və qusma
- İştahsızlıq
- Qarında şişkinlik hissi
- Qəbizlik, bəzən ishal
Ümumi əlamətlər:
- Hərarətin yüksəlməsi (37.5-38°C)
- Ümumi zəiflik və halsızlıq
- Soyuqdan titrəmə
Daimi və şiddətli hal alır. Bu bölgəyə təzyiq etmək, öskürmək və ya yeritmək ağrını daha da pisləşdirə bilər.
Appendisit səbəbləri nələrdir?
Appendisit səbəbləri tam olaraq bilinmir. Lakin ailənizdə varsa, sizin də bir nöqtədə appendisit keçirmə ehtimalınız daha yüksək ola bilər.
Bu nəsildən nəsilə keçən bir rahatsızlıq deyil. Yenə də bəzi genetik amillər sizi daha yüksək riskə sala bilər.
Appendisit appendiks tıxandığı zaman baş verir. Adətən nəcis, yad cisim və ya xərçəng səbəbindən yarana bilər. Tıxanıqlıq həmçinin yoluxmadan da qaynaqlanıa bilər. Çünki appendiks bədəndəki hər hansı yoluxmaya cavab olaraq şişə bilər.
Appendisit ağrısı necə olur?
Appendisit ağrısı tipik olaraq qarın bölgəsində xüsusilə sağ alt kvadrantda qəfildən başlayan kəskin və şiddətli ağrı kimi özünü göstərir.
Başlanğıcda ağrı adətən göbək ətrafında hiss olunur. Zamanla qarının sağ alt hissəsinə keçir. Bu ağrı daimi şəkildə artan və hərəkət, öskürmə və ya yüngül təzyiqlə belə daha pis hala gələn xüsusiyyət daşıyır.
Ağrı adətən dalğalar şəklində deyil, daimi intensivliklə seyr edir. Bəzən mədə bulantısı, qusma və iştah itkisi kimi digər əlamətlərlə birlikdə görülə bilər.
Həmçinin ağrı başladığı andan etibarən bir neçə saat ərzində daha şiddətli hal alır. Bu vəziyyətdə xəstənin rahat mövqe tapması çətinləşir. Appendisit ağrısı qəfil hərəkətlərlə və ya öskürmə zamanı daha da şiddətlənə bilər.
Bu da adətən xəstənin həkim yardımına müraciət etməsini tələb edir. Bu cür ağrı müalicə edilməzsə appendisitin partlamasına yol aça biləcəyi üçün təcili tibbi müdaxilə tələb edir.
Appendisit ağrısı necə keçər?
Ağrısı çox şiddətli olduğu üçün “Appendisit necə keçər?” deyə düşünə bilərsiniz. Lakin bu xəstəlikdə yaşanan ağrı cərrahi müdaxilə tələb edən ciddi vəziyyətin işarəsidir.
Bu ağrını evdə müvəqqəti olaraq yüngülləşdirməyə çalışmaq əvəzinə dərhal tibbi yardım almaq ən doğru yanaşmadır. Appendisit müalicəsində adətən appendektomiya adı verilən appendiksin cərrahi olaraq çıxarılması əməliyyatı tətbiq olunur. Bu cərrahi müdaxilə sonrasında ağrı sürətlə azalır.
Əməliyyat öncəsində həkimlər xəstənin rahatlığı üçün ağrıkəsici və maye müalicəsi kimi dəstəkləyici müalicələr tətbiq edə bilərlər. Lakin bu cür dərmanlar yalnız müvəqqəti rahatlıq təmin edərkən appendisitin əsl səbəbini aradan qaldırmır.
Appendisit ağrısını yüngülləşdirməyə çalışmaq əvəzinə əlamətləri fərq etdiyiniz zaman dərhal həkimə müraciət etməyiniz həyati əhəmiyyət daşıyır.
Cərrahi müdaxilə sonrasında həkimin tövsiyə etdiyi istirahət müddəti ərzində ağrıların tamamilə keçməsi gözlənilir. Xəstə qısa müddətdə normal həyatına qayıda bilər.
Appendisit partlayarsa nə olur?
Tibbi olaraq perforasiya kimi tanınan appendisit partlaması, appendiksin iltihaba uğrayıb şişməsi nəticəsində divarlarının cırılması vəziyyətidir. Bu ciddi və həyatı təhlükə altına alan vəziyyətdir.
Çünki partlayan appendiksin məzmunu, yəni yoluxmuş mayelər və bakteriyalar qarın boşluğuna yayılır. Bu vəziyyət peritonit adı verilən qarın zarının iltihablaşmasına yol açan ciddi yoluxmaya səbəb ola bilər.
Peritonit qarın boşluğundakı orqanları əhatə edən periton zarı üzərində geniş yoluxma yaradır. Şiddətli qarın ağrısı, yüksək hərarət, mədə bulantısı, qusma və şişkinliklə özünü göstərir. Həmçinin septik şok riski də ortaya çıxır.
Septik şok yoluxmanın qan dövranına yayılması ilə həyati təhlükə yaradır. Partlama sonrası müalicə təcili cərrahi müdaxilə ilə həyata keçirilir.
Əməliyyat zamanı appendiks çıxarıldıqdan sonra qarın boşluğu diqqətlə təmizlənir. Müalicə edilməzsə partlayan appendisit ölümcül ola bilər.
Appendisit hardada yerləşir
Qarının sağ alt hissəsində yer alır. Anatomik olaraq appendisit nazik bağırsağın son hissəsi olan ileum ilə yoğun bağırsağın başlanğıcı olan çekumun birləşdiyi nöqtədə yerləşən appendiksin iltihaba uğramasıdır.
Appendiks təxminən 8-10 sm uzunluğunda, nazik və boru şəklində orqandır. Yoğun bağırsağın başlanğıcına bağlı olaraq yerləşir. Qarın bölgəsinin sağ alt kvadrantında, xüsusilə sağ iliak fossa adı verilən bölgədə yer alır.
Appendisitin yer aldığı bu bölgə ağrı və digər əlamətlərin adətən hiss edildiyi sahə kimi tanınır. Bu səbəbdən appendisit ağrısı adətən sağ alt qarın bölgəsində cəmlənir.
Bu bölgəyə toxunmaq və ya təzyiq tətbiq etmək ağrını daha da artıra bilər. Appendisitin anatomik mövqeyi əlamətlərin tanınmasında və sürətli diaqnoz qoyulmasında mühüm rol oynayır.
Appendisit hansı tərəfdə ağrı edir?
Adətən qarının sağ alt tərəfində hiss olunur. İlk öncə ağrı göbək ətrafında və ya yuxarı qarın bölgəsində başlayır. Bu səbəbdən sağ alt qarın bölgəsində hiss edilən qəfil və intensiv ağrı appendisitdən şübhə ilə yoxlama tələb edir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
