Ana süd və əmizdirilməyin faydaları bir çox kəs tərəfindən maraqla qarşılanır. Çünki ilk əmizdirdiyiniz andan etibarən körpənizlə aranızda daimi və xüsusi bir bağ yaranmağa başlayır.
Dəri təması körpənizin özünü rahat, sakit və təhlükəsiz hiss etməsini təmin edir. Həmçinin ana sağlamlığı üçün də əmizdirilməyin faydaları mübahisəsiz çoxdur.
Doğumdan dərhal sonra körpənin ana döşünü əmməsi, sevgi hormonu olan oksitosin ifrazını stimullaşdırır və döşə körpəyə süd ifrazı üçün siqnal göndərir.
Oksitosin həmçinin uşaqlığın ölçüsünün kiçilməsini və hamiləlikdən əvvəlki vəziyyətinə qayıtmasını təmin edir. Ana üçün əmizdirilməyin faydaları arasında yenidən aybaşı olmağı gecikdirə bilməsi də sayıla bilər.
Beləliklə, vücuddakı dəmir qorunmuş olur. Lakin bu dövrdə hamilə qalma ehtimalı daha aşağı olsa da, buna dəqiq bir üsul kimi güvənməmək lazımdır.
Tədqiqatlar nəticəsində əldə edilən əmizdirilməyin faydaları aşağıdakı kimi sıralana bilər:
- Yumurtalıq və uşaqlıq xərçəngi riskini azaldır.
- Menopozdan əvvəl döş xərçəngi riskini azaldır.
- Sümükləri gücləndirib həyatın gələcək vaxtlarında sınıq sayını və osteoporoz riskini azaldır.
- Uzunmüddətli olaraq Tip 2 diabet riskini azaldır.
Həmçinin əmizdirilməyin faydaları üzərində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, anaların oksitosin səviyyəsindəki artışa bağlı olaraq doğumdan sonrakı narahatlıq və depressiyanı azaldır, əmizdirməyən analara nisbətən bu prosesi daha yüngül keçirir.
Ana süd ilə qidalanan körpələrdə tənəffüs yolu infeksiyası, ishal və qastroenterit ehtimalı daha aşağı olduğundan, həkiminizi ziyarət etmə zərurəti və buna bağlı yaşadığınız stress də azalacaq.
Süd istehsalından məsul prolaktin hormonunun ananı sakitləşdirici təsiri olduğu da əmizdirilməyin faydaları arasında sayıla bilər.
Əmizdirən analar, əmizdirməyən analara nisbətən daha asan arıqlaya bilirlər. Əmizdirilməyin faydaları arasında ən diqqəti çəkən fayda da budur. Çünki əmizdirilmə xeyli kalori yandıran bir fəaliyyətdir və gündə ortalama 500 kalori yandıraraq hamiləlik dövründə aldığınız çəkidən qurtulmağa kömək edir.
Körpəsini əmizdirilməyən bir ana isə, əmizdirən ana ilə eyni kaloriyi yandırmaq üçün yoxuşa yuxarı bir saat qaçmalıdır.
Ümumiyyətlə, əmizdirən analar, əmizdirməyən analara görə daha sürətli çəki verirlər və daha asan formalarını saxlaya bilirlər. Əmizdirən analarda metabolizmin dəyişikliyə uğrayaraq qan şəkəri səviyyəsini tənzimlədiyi və bu sayədə səmərəli çəki itkisi təmin etdiyi və xolesterolu balanslaşdırdığı müşahidə edilir.
Körpəsini əmizdirmiş olan analarda ürək problemi yaşama ehtimalının da azalması əmizdirilməyin faydaları arasındadır.
Körpə üçün ana südünün faydaları nələrdir?
Ana süd körpəniz üçün xüsusi olaraq istehsal edilən, kopyalanması mümkün olmayan və körpəniz böyüdükcə yalnız onun ehtiyaclarına uyğun olaraq tərkibi dəyişən yeganə qidadır.
Bundan əlavə, ana süddəki qida maddələri körpənizin bədəni tərəfindən formula südlərə və ya mamaya görə daha asan sorulduğundan körpənizin aldığı qidadan maksimum fayda əldə edir.
Körpənizə ana süd ilə verilən antikorlar ilə immun sistemin gücləndiyi, xəstəliklərə qarşı qorunduğu əmin ola bilərsiniz. Körpəni tövsiyə edilən şəkildə ilk altı ay yalnız ana süd ilə qidalandırmanın həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli bir çox faydası vardır.
Buna görə də körpənin təbii yolla qidalanması gələcək həyatında da ona faydalı olacaq.
Körpə əmməyə başlar başlamaz rahatlıq və güvən hissi keçirməyə başlayır. Bu səbəbdən körpəni mümkün qədər erkən əmizdirmək vacibdir. İlk istehsal edilən süd olan kolostrum, körpənin ilk nəcisini yaradaraq mekonyumu (ana qarnında olarkən həzm edilən maddələri) atmasına kömək edir.
Mədə və bağırsaqların daxili divarlarını örtərək zərərli bakteriya və viruslara qarşı daha güclü qoruma təmin edir.
Ailənizin diyabet və ya allergiya tarixi varsa, körpəni əmizdirmək bu rahatsızlıqların körpənizə də keçmə ehtimalını azaldır. Həmçinin körpəni əmizdirilməyin faydaları arasında aşağıda qeyd edilən məqamlar da sayıla bilər:
Nəcis daha yumşaq olduğundan qəbizlik ehtimalı daha aşağıdır və ishal hallarına da daha az rast gəlinir. Qaz və qidalanmadan sonra qusma problemi də daha az yaşanır. Sidik yolu infeksiyaları daha nadir görülür. Qulaq infeksiyaları daha nadir yaşanır.
Qastroenterit və tənəffüs yolu infeksiyaları səbəbiylə xəstəxanaya yatış vəziyyətləri daha nadir görülür. Ana süddə körpənin beyin, retina və mərkəzi sinir sisteminin inkişafı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən maddələrin yanında böyümə amilləri və hormonlar da mövcuddur.
Uzunmüddətli olaraq körpə üçün əmizdirilməyin faydaları
Tədqiqatlar göstərir ki, ana süd alan körpələrdə:
- 7 yaşına qədər sinə infeksiyası yaşama ehtimalı daha aşağıdır
- Egzema və astma inkişaf etmə ehtimalı daha aşağıdır
- Həyatının gələcək vaxtlarında piylənmə və yüksək qan təzyiqi, ürək xəstəliyi, diabet və diş çürüməsi problemi yaşama ehtimalı daha aşağıdır
- Zəka inkişafı daha yüksək səviyyədədir.
Prematur körpələrdə əmizdirilməyin faydaları
Körpəni gücləndirib infeksiyalardan qoruyan ana süd xüsusilə prematur körpələr üçün daha faydalıdır. Əgər körpəniz döş əmmirsə, südünüzü və kolostrumunuzu sağaraq digər yollarla südü körpənizə verə bilərsiniz.
Əgər körpəniz çox kiçikdirsə və ya südü qəbul edə bilmirsə, sağdığınız südünüzü donduraraq sonradan istifadə üçün saxlaya bilərsiniz.
Ana südünü artıran qidalar nələrdir?
Hər gün ən azı 10-12 stəkan su qəbulu ana südünün artmasını təmin edir. Aparılan elmi tədqiqatlara görə, bəzi qida və bitkilərin xüsusilə ana südünü artırdığı görülür.
Bunların başında da razyana gəlir. Razyana dəvədabanı fəsiləsindən bir bitki növüdür və ana südünü artırır. Gicitkən, reyhan və biberiye də ana südünü artıran digər bitkilər arasında yer alır.
Aşağıdakı qidaların ana südünə təsirləri ilə bağlı elmi tədqiqat olmamaqla yanaşı, müxtəlif cəmiyyətlərdə əmizdirilmə dövründəki qadınlara tövsiyə edilən qidalar arasında yer alır və əsrlərdir ənənəvi olaraq qəbul edilir:
Qara Küncüt: Kalsium baxımından zəngin tərkibə malik olan qara küncütün ana südünü artırmağa kömək etdiyi düşünülür. Kalsiumdan başqa mis kimi bəzi mineralları da olan küncütü yeməklərinizə rahatlıqla əlavə edə bilərsiniz.
Zirə: Süd istehsalını artırdığı düşünülən zirə doğumdan sonra ananı gücləndirib üçün vacib olan dəmir baxımından da zəngin bir qidadır.
Arpa: Arpa ilə hazırlanan pilav və ya şorbanı laktasiyanı artırmaq üçün istifadə etmək mümkündür. Arpanın ana südünü artırdığı ilə bağlı hər hansı elmi tədqiqat nəticəsi olmamaqla yanaşı, əmizdirilmə dövründəki analar tərəfindən əsrlərdir ənənəvi olaraq qəbul edilir. Xüsusilə arpa və razyana kombinasiyasının südün keyfiyyətini yüksəltdiyi düşünülür.
Reyhan: Həzm sistemini tənzimləyən, sakitləşdirici təsiri olan və bundan əlavə yaxşı bir K vitamini mənbəyi olan reyhan yeməklərlə birgə və ya çay şəklində qəbul edilə bilər.
Yaşıl Tərəvəzlər: Mükəmməl vitamin və mineral mənbəyi olan lobya, ıspanaq, çuğundur yarpağı və qulançar kimi yaşıl tərəvəzlər laktasiyanın artmasını təmin edə bilər. Bu yaşıllıqlar həm də həzmə kömək edir və bədəni gücləndirir.
Qırmızı və Narıncı Tərəvəzlər: Beta-karoten baxımından zəngin olan yerkökü, şirin kartof, çuğundur və digər qırmızı, narıncı tərəvəzlər ana süd keyfiyyətini artırmağa kömək edə bilər.
Sarımsaq: Əmizdirən anaların qoxusu səbəbiylə körpənin sevməyəcəyini düşündüyü, lakin tam əksinə körpənin süd əmmə müddətini artıran sarımsaq ananın da iştahını açaraq süd keyfiyyəti üçün lazım olan vitamin və mineralları almasına kömək edir.
Yulaf: Qida lifi, dəmir və kalsium baxımından zəngin olan yulaf əmizdirən analar arasında çox populyar bir qidadır. Özünüzə yulaf püresi hazırlaya və pürənin qida dəyərini artırmaq üçün fındıq, süd, meyvə və ya ədviyyat əlavə edə bilərsiniz.
Yağlar: Zeytunağacı, kətan toxumu yağı və küncüt yağı kimi daha sağlam yağların əmizdirilməyə kömək etdiyi düşünülür. Bu yağlar həmçinin ananın enerjisini artırır.
Ana südü almayan körpələrdə görülən problemlər
Həzm sistemi üçün qoruyucu maddələr olan ana süd almayan körpələr tez-tez infeksiyalara tutulurlar.
Orta qulaq iltihabı riski ana süd alan körpələrə nisbətən daha çoxdur. Bəzi xroniki xəstəliklərin inkişaf riski ana süd almayan körpələrdə daha çoxdur. (Tip 1 Diabet, Çölyak xəstəliyi, Piylənmə, Koronar Ürək Xəstəlikləri və s.)
Körpənin ruhani, fiziki və zehni inkişafına kömək edən ana süd alınmadığı təqdirdə, diqqət çatışmazlığı sindromu və laqeydlik kimi problemlərlə qarşılaşıla bilər. Ana süd almayan körpələr daha tez-tez ağlayırlar.
Ana südünün kifayət etdiyini necə anlamaq olar?
Ana süd alan körpə hər ay 500-600 qram çəki alırsa və gündə 6-8 dəfə açıq rəngli sidik edirsa, süd miqdarı kifayətdir. Bundan başqa:
Əgər ana süd kifayət etmirsə, körpə tez-tez əmizdirilməlidir. Çünki əmizdirəcəkdə süd miqdarı artar. Əmizdirilmə zamanı körpə döşə düzgün mövqedə yerləşdirilməlidir.
Əmizdirən analar yetərli və balanslaşdırılmış şəkildə qidalanmalı və çoxlu maye qəbul etməlidir. Biberon və saxta əmizik, körpənin əmmə refleksinin azalmasına səbəb ola biləcəyi üçün üstünlük verilməməlidir. Əlavə qidalara erkən başlanmamalıdır.
Unutmaq olmaz ki, körpənin əmməsində azalmanın səbəbi əmizdirilmə zamanı edilən səhvlər ola bilər.
Tez-tez verilən suallar
Körpəni uzun müddət əmizdirmək zərərlidirmi?
Uzunmüddətli əmizdirilmə körpə süd dişlərinin səthində eroziyaya (çürümə olmayan maddə itkisi) səbəb ola bilər. Körpədə ağız içi bakteriyaları çoxalmış şəkildə olmasa da, südün turş tərkibi, mineral quruluşu güclü olmayan süd dişlərinə uzun müddət təmas etdiyi təqdirdə diş səthində aşınmaya, yəni eroziyaya səbəb ola bilər.
Həmçinin normal qidalar qəbul etmək əvəzinə öğünlərində ana südünü üstün tutan bir yaşdan yuxarı uşaqlarda çeynəmə funksiyasının azalmasına bağlı olaraq diş çıxma gecikməsi də baş verə bilər.
İlk 6 ay ana süd kifayətdirmi?
Ana süd körpələr üçün ən yaxşı və ən təbii qidadır. Ana süd normal doğum həftəsində doğan bütün sağlam körpələrin ehtiyaclarını 6 ay təkbaşına qarşılaya bilər. Əmizdirilməning 6 aydan sonra uyğun əlavə qidalar köməyilə ən azı 1 yaşına qədər davam etdirilməsi tövsiyə edilir.
Əmizdirilmənin zərərli olduğu vəziyyətlər nələrdir?
Çox nadir görülən hallarda əmizdirilmə qadağan edilir. Əmizdirilməning zərərli olduğu vəziyyətlər: narkotik asılılıqlar, kontrolsuz şəkildə spirt istifadəsi, İİV infeksiyası (QİÇS), müalicə edilməmiş aktiv vərəm, kəsilməsi ananın sağlamlığını təhlükə yaradan, lakin körpəyə də zərərli olub südə keçən dərmanlar, ananın döş xərçəngi müalicəsi almasıdır və körpədə qalaktozemiya kimi metabolik xəstəliyin olmasıdır.
Anada Hepatit B infeksiyası varlığında körpəyə rutin vaksin ilə birgə immunoqlobulin olan dərman verilir. Lakin bu dərman körpəyə verildiyirsə, Hepatit B infeksiyası olan ana əmizdirə bilər. İİV infeksiyası (QİÇS) varlığında da əmizdirilməyə icazə verilmir.
Yalnız bu mövzuda risk artışının körpənin bu qədər dəyərli qidadan məhrum qalmasını tələb etməyəcək səviyyədə olduğu müdafiə edilir və bu vəziyyət elm dünyasında mübahisəli mövzu kimi yer alır.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminiz ilə məsləhətləşin.
