Xora, həzm sistemini təşkil edən qida borusu, mədə və on iki barmaq bağırsaqda baş verən aşınmalar nəticəsində yaranır və yara halını alır.
Mədənin daxili hissəsinin mədə turşusu ilə parçalanması nəticəsində yaranan xəstəlik isə mədə xorası kimi bilinir.
Mədə turşusunun istehsalı və miqdarı hər bünyədə fərqlilik göstərir, lakin bəzi insanlarda həddindən artıq istehsal baş verir.
Xora əlamətləri nələrdir?
Qarın nahiyəsində narahatlıq hissi, ağrı və ürəkbulanma xoranın başlıca əlamətləri arasındadır.
Bu ağrı və narahatlıq hissi xəstələr tərəfindən qaşınma, yanma, aclıq hissi kimi müxtəlif şəkillərdə təsvir edilir. Mədə turşusunu aradan qaldıran dərmanlar müvəqqəti rahatlıq verir.
Mədə xorası əlamətləri yeməklə birlikdə daha da pisləşir. Ağrı yeməklər hələ mədədəyərkən başlayır. Xüsusilə ədviyyatlı yeməklər toxuna bilər.
Yemək yemək ağrıya səbəb olduğu üçün mədə xorası olan şəxslər yeməkdən qaçır, iştah itkisi görülür və kilo verirlər.
On iki barmaq bağırsaq xorasında isə yemək yemək xəstəni rahatlandırır, əlamətləri azaldır. Ağrı yeməkdən bir neçə saat sonra, mədə boşkən başlayır və ya gecənin bir vaxtı yuxudan oyada bilər. On iki barmaq bağırsaq xorası olan xəstələr kilo almağa meyllidirlər.
Əlamətlər bir neçə dəqiqə və ya saatlar boyu davam edə biləcəyi kimi, ağrı şikayəti əvvəl yox olub sonra günlərə və ya həftələrə yayılacaq şəkildə ortaya çıxa bilər.
Oxşar əlamətlər mədə dərmanları ilə qısa müddətə yox olur, ancaq inadkar şəkildə təkrarlanır və bir türlü keçmirsə, həkimə müraciət etməyiniz lazımdır.
Xəstəliyin səbəbləri nələrdir?
Mədənin daxili hissəsində mədəni qoruyan və quruluşunun pozulmasını qarşısını alan bərk bir təbəqə vardır. Xora narahatlığının ən böyük səbəbi “Helikobakter Pilori” adlanan bakteriyadır.
Bərk təbəqənin deşilməsi və buna bağlı mədə turşusunun həddindən artıq istehsalına bağlı olaraq mədə qorunmasız vəziyyətə düşür və yaralanmalar əmələ gəlir.
- Həddindən artıq əsəb, stress,
- mədə turşusunun nizamsız və həddindən artıq istehsalı,
- müalicə prosesində düzgün nəticələnməyən qastrit,
- Qaraciyər çatışmazlığı
- ürək narahatlıqları
- həzmi çətin olan qidaların həddindən artıq istehlakı,
- siqaret, çay və alkoqol kimi zərərli maddələrin həddindən artıq vücuda alınması
- istifadə etdiyiniz dərmanların vaxtında əvvəl və ya sonra qəbul edilməsi
Helikobakter pilori nədir?
Bir çox xora helicobacter pylori mikrobunun mövcudluğu ilə meydana gəlir. Duodenal xoralarda Helicobacter pylorinin mövcudluğu %100-ə yaxın nisbətlə yüksək tapılmışdır.
Helikobakter pilori mövcudluğu müəyyən edilən, lakin xora görülməyən şəxslərin olmasından dolayı, helikobakter pilori mövcudluğu yanında başqa faktorların da (məsələn, irsi) olması lazım olduğunu düşündürür.
Helicobacter pylori mövcudluğunun xora yaratmasından başqa xroniki qastrit yaratdığı qətidir. Mədə xərçənginə yol açdığı da iddia edilir.
Xora-nın qarşısı alına bilərmi?
Bakterial infeksiyanın səbəb olduğu xoranın qarşısını almaq çətindir, ancaq xora olmağın qarşısını almaq üçün diqqət edə biləcəyiniz bir neçə nöqtə sayıla bilər:
- Hansı ağrıkəsici aldığınıza diqqət edin. NSAİİ tipli deyilən ağrıkəsici və iltihabəleyhinə dərmanların uzun müddətli istifadəsi xoraya yol aça bilər.
- Siqaret çəkməyin. Siqaret həm xora olma riskini artırır, həm də mövcud xoranın sağalmasını gecikdirir.
- Çox alkoqol almayın. Çox alkoqol mədə və bağırsaq divarında iltihaba səbəb ola bilər.
Xoranın təhlükəli nəticələri nələrdir?
Qanaxma
Yuxarı həzm sistemi qanaxmalarının ən böyük səbəbi xoralardır. Bəzən əvvəllər heç mədə ağrısı şikayəti olmayan şəxslərdə belə görülə bilər. Bu şəxslər “qəhvə çöküntüsü” rəngli material qusurlar və ya “qatran rəngli” qara nəcis çıxarırlar.
Başqa əlamət olmadan nəcisinin qara rəngli olduğunu fərq edən şəxslərin mütləq bir qastroenteroloq həkimə təcili olaraq müraciət etməsi lazımdır.
Qusma və qara rəngli nəcis olmadan əvvəl qəfildən halsızlıq gəlməsi, soyuq-soyuq tərləmə halında yuxarı qastrointestinal qanaxmadan şübhələnmək lazımdır.
Perforasiya (Mədə Deşilməsi):
Mövcud xoranın dərinliyinin artması və bütün mədə-duodenum təbəqələrini keçərək deşilməsidir. Mədə turşu-pepsin məzmununun qarın boşluğuna keçməsi nəticəsində qəfildən və şiddətli ağrı yaranır.
Qarın taxta kimi sərtləşir, tərpənmə və gəzmə ağrı səbəbindən çətinləşir. Müalicə adətən əməliyyatladır.
Tıxanma:
Xüsusilə duodenum və pilor kanalında kəskin xoranın toxuma ödemi (şişkinliyi) yaratması ilə, uzun müddətdir dərin xoranın olması nəticəsində çapıq toxumasının əmələ gəlməsi səbəbindən yeməyin, içkinin və mədə suyunun keçidini (pasajını) daralması (stenoz), hətta tıxanmasına səbəb olur.
Xəstə yediyi və mədə suyunun davamlı ifraz olunmağa davam etməsi nəticəsində mədə içində yığılan, irəli gedə bilməyən materialı qusur. Qusma bol və davamlıdır.
Xəstə yesə belə yeməklər həzm edən orqanlara keçə bilmədiyindən (həzm-sorulma mədə deyil, on iki barmaq bağırsaq və nazik bağırsaqdır) davamlı kilo verilməsi mövcuddur. Diaqnoz tez qoyulub əməliyyat edilməlidir.
Xoranın diaqnozu necə qoyulur?
Fiziki müayinə və ultrasəs ilə xora heç bir işarə vermir. Ancaq bizə başqa xəstəlikləri istisna etmə şansı verir. Bir çox həkim turşu blokeyən dərman verərək dərmanları 2 həftə istifadə etdikdən sonra əlaməətlərdə düzəlmə olmaması ilə xora olmadığını düşündürür (müalicədən diaqnoza).
Onsuz da praktik olaraq başqa diaqnoz yoxdur. Xora diaqnozu üçün yuxarı həzm sisteminin radioloji müayinəsi və ya yuxarı həzm sistemi endoskopiyası (ezofaqoqastroduodenoskopiya) lazımdır.
Mədə – Duodenum Qrafiyası:
Barium içirtilərək, bariumun mədədən keçiði zamanı mədə və duodenum xəttinin anatomik quruluşu müşahidə edilir.
Endoskopiya (Qastroskopiya):
Qastroskopiya kiçik, işıqlı, əyilə bilən boruyla qida borusu, mədə və on iki barmaq bağırsağının gözlə birbaşa müşahidə edilməsidir. Görülməsi lazım olan orqanların təxminən hər yeri aydın şəkildə müşahidə edilə bilər.
Proses xəstəyə adətən sakitləşməsi üçün dərman verilərək aparılır. Proses zamanı patoloji müayinə və ureaz testi üçün biopsiya alına bilər. Biopsiya alınması heç bir narahatlıq və ya ağrıya səbəb olmur.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkim ilə məsləhətləşin.
