Burun qanaxması, demək olar ki, hər kəsin həyatında ən azı bir dəfə qarşılaşdığı geniş yayılmış sağlamlıq problemidir.
Bu vəziyyət bəzən sadə səbəblərdən qaynaqlanabilərkən, bəzi hallarda altında yatan ciddi sağlamlıq probleminin xəbərçisi ola bilər.
Burun qanaxmasının səbəbləri, növləri və necə dayandırıla biləcəyi ilə bağlı məlumatlar bu narahat edici vəziyyətlə başa çıxmaq üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.
Burun qanaxması səbəbləri nələrdir?
“Epistaksis” burun qanaxması üçün istifadə olunan tibbi termindir. Burun qanaxması burnunuzun içini örtən toxumadan qan itkisi deməkdir. Bir və ya hər iki burun dəliyində baş verə bilər.
Adətən yalnız bir burun dəliyinə təsir edir. “Burun qanaxması nədən olur?” deyə düşünə bilərsiniz. Bunun səbəbi burnunuzda çoxlu kiçik qan damarlarının olmasıdır.
Bu damarlar tənəffüs etdiyiniz havanı qızdırmağa və nəmləndirməyə kömək edir. Lakin burnunuzun daxili səthə yaxın dururlar. Hava burnunuzdan keçəndə qan damarlarınızı qurudub qıcıqlandıra bilər.
Bu da burnun zədələnməsini asanlaşdırır. Burun qanaxmalarının əksəriyyəti narahat edici olsa da ciddi deyil.
Burun qanaxması növləri
İnsanların təxminən 60%-i həyatları boyu ən azı bir dəfə burun qanaxması keçirir. Hadisələrin yalnız təxminən 10%-i tibbi müalicə tələb edəcək qədər şiddətlidir.
Qanaxma zamanı qan bir və ya hər iki burun dəliyindən axır. Ağır və ya yüngül ola bilər. Bir neçə saniyədən 15 dəqiqəyə və ya daha çox vaxta qədər davam edə bilər.
Burun qanaxması növləri aşağıdakı kimi sıralana bilər:
Anterior burun qanaxması: Burun septumunun hər iki tərəfindəki alt hissədən burnun ön tərəfindən gələn qanaxmadır. Bölgədəki kapilyar damarlar və qan damarları kiçik, kövrək və asanlıqla qırıla bilər.
Ön burun qanaxmaları ən geniş yayılmış epistaksis/burun qanaxması növlərindəndir. Bu cür epistaksis uşaqlarda ən geniş yayılmışdır. Evdə ilk yardım qanaxmanı dayandıra bilər.
Posterior burun qanaxması: Böyük qan damarının cırılması və ya qopması nəticəsində burnun dərinliklərindən gələn qanaxmadır. Posterior burun qanaxması boğazdan aşağı axa bilən və təhlükəli boğulma səbəbi ola bilən qanaxma həcmi səbəbindən anterior burun qanaxmasından daha şiddətlidir.
Bu səbəbdən şiddətli burun qanaxması varsa xəstə qanaxmanı dayandırmaq üçün mümkün olan ən qısa müddətdə həkimə müraciət etməlidir. Bu cür burun qanaxması böyüklərdə daha geniş yayılmışdır.
Burun qanaxması zamanı nə etməli?
Burun qanaxması cinsiyyət və ya yaşdan asılı olmayaraq hər kəsin başına gələ bilər. Epistaksis çox vaxt aydın səbəb olmadan baş verir. Lakin sistematik olaraq araşdırılmalıdır.
Əksər burun qanaxmaları təhlükəli olmasa və evdə ilk yardımla idarə olunsa da şiddətli burun qanaxması yaşayanlar vəziyyəti gözardı etməməlidirlər.
Davamlı şiddətli qanaxma, xüsusilə kiçik uşaqlarda, yaşlılarda, qansızlığı və ya dehidratasiyası olan xəstələrdə və ya antikoaqulan istifadə edənlərdə həyat üçün təhlükəli ola bilər.
Burun qanaması zamanı ilk atacağınız addımlar:
- Masaya oturun, öndən əyilin və burnunuzun yumşaq hissəsini, burun dəliklərinin dərhal üstündə, ən azı 10-15 dəqiqə möhkəm sıxın.
- Öndən əyilin və ağzınızdan nəfəs alın. Boğazınızda və ya ağzınızda toplanan qanı qaba tüpürün. Qanı udmayın.
- Buz torbası və ya dondurulmuş tərəvəzləri dəsmalla örtərək alnınıza və ya boynunuzun arxasına qoyun.
- Burnunuzdakı qan damarlarındakı qan təzyiqini aşağı salmaq və daha çox qanaxmanın qarşısını almaq üçün uzanmaq əvəzinə dik durun və ya oturun.
- Burun körpüsünə soyuq kompres və ya buz tətbiq etmək faydalı ola bilər. Burun içərini cuna bezlə doldurmayın. Burun qanaxması olduqda uzanmaq tövsiyə olunmur. Burun qanaxmasından sonrakı bir neçə saat ərzində burnunuzu çəkmək və ya üfürməkdən qaçınmalısınız. Qanaxma axırda dayanırsa, adətən tibbi yardım almanıza ehtiyac qalmır.
Lakin aşağıdakı hallarda mütləq tez həkiminizdən kömək almalısınız:
- Qanaxma 20 dəqiqədən çox davam edərsə
- Qanaxma çox şiddətli və çox qan itirmişsinizsə
- Nəfəs almaqda çətinlik çəkirsinizsə
- Özünüzü gücsüz hiss edirsinizsə və ya baş gicəllənməsi yaşayırsınızsa
- Çox miqdarda qan udursunuz və bu sizin qusmanıza səbəb olursa
- Avtomobil qəzası kimi ciddi zədələnmədən sonra burun qanaxması olubsa
Həkim qan itkisindən qaynaqlanən hipotansiyanın qarşısını almaq üçün burun qanaxmasını dayandırmağı prioritet edəcək. Bəzi hallarda epistaksis daha ciddi problemin və ya mürəkkəb xəstəliyin əlaməti ola bilər.
Burun qanamasına nə yaxşı gəlir?
Burun dəliklərini nəmli saxlamaq üçün hər burun dəliyinə gündə iki-üç dəfə duzlu burun spreyi və ya duzlu burun damcısı istifadə edə bilərsiniz. Duzlu məhlulu evdə hazırlamaq üçün 1 çay qaşığı duzu 1 litr musluk suyuna qarışdırın.
Suyu 20 dəqiqə qaynadın və ilıq olana qədər soyumağa buraxın. Həmçinin havaya nəm əlavə etmək üçün qızdırıcı peçinizə nəmləndirici əlavə edə və ya gecələr yataq otağınızda nəmləndiricini işlədə bilərsiniz.
Burun qanaxmanız varsa və həkim qanın hardan gəldiyini görə bilirsə, qanaxmanı dayandırmaq üçün üzərində kimyəvi maddə olan çubuqdan istifadə edə bilər.
Bu bölgəni bağlamaq üçün burun dəliyinə itələnir. Bu mümkün deyilsə, qanaxmanı dayandırmaq üçün burnunuzu zolaq cuna bez və ya süngərlə doldura bilərlər. Bir və ya iki gün xəstəxanada qalmalı ola bilərsiniz.
Burun qanaxmanız dayandıqda həkiminiz burnunuzun içində istifadə etmək üçün antiseptik krem təyin edə bilər. Bu qabıqlanmanı və ya qabıq əmələ gəlməsini dayandırır. Fıstıq və ya soya alerjiniz varsa uyğun olmaya biləcəyi üçün əvvəl kremin tərkibini yoxlayın.
Burun qanaxması üçün hansı hallarda həkimə gedilməlidir?
Septumunuzun yuxarısında və ya burnunuzun daha dərinliklərində baş verən burun qanaxmalarını nəzarət etmək daha çətin ola bilər.
Xüsusilə aşağıdakı hallarda təcili yardıma müraciət etməlisiz:
- Qanaxma 20 dəqiqədən çox davam edərsə
- Burun qanaxması baş zədələnməsindən sonra baş verərsə bu vəziyyət kəllə qırığını göstərə bilər və rentgen və ya digər görüntüləmələr aparılmalıdır.
- Burnunuz qırılmış ola bilərsə
- Keçmişdə mütəxəssis baxımı tələb edən burun qanaxmalarınız olubsa
Aşağıdakı hallarda da həkiminizə mütləq müraciət etməlisiniz:
- Sizdə və ya uşağınızda tez-tez burun qanaxması olursa
- Burnunuz qırılmış ola bilərsə
- Burun qanaxmaları soyuqalma və ya digər kiçik qıcıqlarla əlaqəli deyilsə
- Burun qanaxmaları sinus və ya digər əməliyyatlardan sonra baş verərsə
Burun qanaması geniş yayılmış, lakin narahat edici tibbi vəziyyətdir. Burun qanaxmasını necə dayandıracağınızın addımlarını tez öyrənməyiniz bu problemlə başa çıxmanızı asanlaşdıracaq.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
