Parkinson xəstəliyi beyində dofamin əmələ gələn nahiyədə hüceyrə itkisi nəticəsində dofamin maddənin az ifraz olunması nəticəsində yaranır.
Bu xəstəlik əsasən əzələ nəzarətinə, tarazlığa və hərəkətə təsiri ilə tanınsa da, o həmçinin sizin hisslərinizə, düşünmə qabiliyyətinizə, psixi sağlamlığınıza və digər sahələrə də geniş təsir göstərə bilər.
Parkinson xəstəliyi əlamətləri
Parkinson xəstəliyinin ən məşhur simptomları əzələ nəzarətinin itirilməsi ilə bağlıdır. Lakin həkim mütəxəssislər artıq bilirlər ki, əzələ nəzarəti ilə əlaqəli problemlər Parkinson xəstəliyinin yeganə mümkün simptomları deyil.
Hərəkətlərdə olan şikayətlərdən başqa xəstələrin bir çox fərqli şikayətləri də ola bilər.
Bu əlamətlərə
- yorğunluq,
- koqnitiv funksiyaların azalması,
- depressiya, narahatlıq,
- davranış pozğunluqları,
- kilo itkisi, yuxu pozğunluğu və ağrı aiddir.
Parkinsonun klassik əlamətləri titrəmə (tremor), sərtlik (rigidlik), hərəkətlərin yavaşlığı (bradikineziya) və duruş pozğunluğudur (postural vəziyyət).
Parkinson xəstəliyi tədricən inkişaf edir və bütün simptomlar çox vaxt asimmetrikdir(birtereflidir). Xəstəlik tədricən irəliləyir və dopaminerjik dərmanlara cavab var.
Motor əlaqəli əlamətlər
Parkinson xəstəliyinin motor simptomları — yəni hərəkətlə əlaqəli simptomları — aşağıdakıları əhatə edir:
- Yavaşlamış hərəkətlər. Parkinson xəstəliyi diaqnozu üçün bu əlamətlərin olması vacibdir. Bu simptomu yaşayan insanlar onu əzələ zəifliyi kimi təsvir edirlər, lakin bu əzələ nəzarəti problemləri səbəbindən baş verir və həqiqi güc itkisi olmur.
- Əzələlər sükunət vəziyyətində olarkən tremor. Bu, əzələlərdən istifadə etmədiyiniz zaman belə ritmik titrəmədir və Parkinson xəstəliyi hallarının təxminən 80%-ində baş verir. Sükunət tremoru əsas tremorlardan fərqlidir, çünki əsas tremorlar adətən əzələlər sükunət vəziyyətində olarkən baş vermir.
- Sərtlik və ya gərginlik. “Qurğuşun boru” sərtliyi və “dişli çarx” gərginliyi Parkinson xəstəliyinin ümumi simptomlarıdır. “Qurğuşun boru” sərtliyi bədən hissəsini hərəkət etdirərkən sabit, dəyişməz gərginlikdir. “Dişli çarx” gərginliyi tremor və “qurğuşun boru” sərtliyi birləşəndə baş verir. Bu ad hərəkətlərin titrək, dayan-get görünüşünə görə verilmişdir (bunu mexaniki saatın saniyə əqrəbi kimi düşünün).
- Qeyri-sabit duruş və ya yerişin pozulması. Parkinson xəstəliyinin yavaşlamış hərəkətləri və sərtliyi donqar və ya əyilmiş duruşa səbəb olur. Bu adətən xəstəlik pisləşdikcə ortaya çıxır. Bu, insan gəzərkən görünür, çünki onlar daha qısa, sürüşdürücü addımlardan istifadə edir və qollarını daha az hərəkət etdirirlər. Gəzərkən dönmək bir neçə addım tələb edə bilər.
Parkinson xəstəliyinin yaranma səbəbləri
Parkinson xəstəliyi üçün pestisidlərə məruz qalma kimi bir neçə tanınmış risk faktoru olsa da, hal-hazırda Parkinson xəstəliyinin yeganə təsdiqlənmiş səbəbləri genetikdir.
Parkinson xəstəliyi genetik olmadıqda, mütəxəssislər onu “idiopatik” kimi təsnif edirlər (bu termin yunancadan gəlir və “öz xəstəliyi” mənasını verir). Bu o deməkdir ki, onlar bunun niyə baş verdiyini dəqiq bilmirlər.
Bir çox vəziyyətlər Parkinson xəstəliyinə bənzəyir, lakin əslində bəzi psixiatrik dərmanlar kimi xüsusi səbəbdən yaranan parkinsonizmdir (bu, Parkinson xəstəliyinə bənzər vəziyyətləri ifadə edir).
Ailəvi Parkinson xəstəliyi
Parkinson xəstəliyi ailəvi səbəbdən ola bilər, yəni siz onu valideynlərinizin birindən və ya hər ikisindən irsən ala bilərsiniz. Bununla belə, bu bütün halların təxminən 10%-ni təşkil edir.
Mütəxəssislər ən azı yeddi fərqli geni Parkinson xəstəliyi ilə əlaqələndiriblər. Onlar bunlardan üçünü vəziyyətin erkən başlanması ilə (yəni, adi yaşdan daha gənc yaşda) əlaqələndiriblər.
Bəzi genetik mutasiyalar həmçinin unikal, fərqləndirici xüsusiyyətlərə səbəb olur.
İdiopatik Parkinson xəstəliyi
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, idiopatik Parkinson xəstəliyi orqanizmin α-sinuklein (alfa sinuklein) adlanan zülaldan istifadəsi ilə bağlı problemlər səbəbindən baş verir.
Zülallar çox xüsusi formaya malik olan kimyəvi molekullardır. Bəzi zülallar düzgün formaya malik olmadıqda — zülalın səhv qatlanması kimi tanınan problem — orqanizm onlardan istifadə edə bilmir və onları parçalaya bilmir.
Gedəcək yer olmadığı üçün zülallar müxtəlif yerlərdə və ya müəyyən hüceyrələrdə toplanır (bu zülalların düyünləri və ya topluları Lewy cisimcikləri adlanır).
Bu Lewy cisimciklərinin toplanması (bu, Parkinson xəstəliyinə səbəb olan bəzi genetik problemlərdə baş vermir) toksik təsirlərə və hüceyrə zədələnməsinə səbəb olur.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
