Tərləmə, bədən temperaturunda baş verən artıma cavab olaraq ortaya çıxır və bədənin verdiyi təbii reaksiyalardan biridir. Ətraf mühitin temperaturunun artması, fiziki məşq, narahatlıq və qorxu kimi bir çox fərqli vəziyyət bədən temperaturunda artıma səbəb olur.
Bu kimi hallarda bədəndə tərləmənin artması normal olaraq qiymətləndirilir. Lakin bəzi hallarda fiziki məşq və ya ətraf mühit temperaturunda artım kimi amillər olmadan bədən tər istehsalını artırır.
Bu vəziyyət bəzi xəstəliklərin əlaməti ola bilər. Bu nöqtədə gecə tərləməsi tez-tez rastlanan və son dərəcə əhəmiyyətli sağlamlıq problemlərinə işarə edə bilən vəziyyətlərdən biridir.
Gecə tərləməsi nədir?
Gecə tərləməsi, yatılan mühitin fiziki şərtlərindən asılı olmayaraq şəxsin paltarlarını və yataq örtüklərini dəyişdirməsinə səbəb olacaq və ya duş alma ehtiyacı yaradacaq qədər tərləmə vəziyyəti kimi təsvir edilə bilər.
Gecə tərləməsi, problemi daha yaxşı müəyyən etmək üçün yüngül, orta və şiddətli gecə tərləməsi olaraq üç fərqli dərəcə ilə təsnif edilir. Yüngül gecə tərləməsi vəziyyətində şəxs yalnız yuxu əsnasında tərləmə hissi təsvir edir və paltarları və ya yataq örtükləri islanmır.
Orta şiddətdəki gecə tərləməsində isə şəxsin gecə yuxularında xüsusilə alt paltarları islanır və şəxs, səhərlər alt paltarlarını dəyişdirmə ehtiyacı duyur.
Şiddətli gecə tərləməsi vəziyyətində isə şəxsin həm paltarları, həm də yataq örtükləri islanır və bu növ gecə tərləmələrində gecə yuxusu tez-tez pozulur. Səhərlər duş alma ehtiyacı belə yarada bilən şiddətli gecə tərləməsi, yuxu rahatlığını böyük ölçüdə pozan ciddi bir problemdir.
Gecə tərləməsi ilə tibbdə hiperhidroz olaraq adlandırılan həddindən artıq tərləmə problemini düzgün ayırd etmək vacibdir. Çünki gecə tərləməsi, müxtəlif növ xərçənglərə, infeksion xəstəliklərə, bəzi dərmanların yan təsirinə, yuxu ilə əlaqəli problemlərə və digər bəzi xəstəliklərə işarə edə bilən əhəmiyyətli bir sağlamlıq problemidir.
Hiperhidroz, şəxsin, məlum olan hər hansı bir səbəb olmadan gündəlik fəaliyyətlər zamanı həddindən artıq tərləməsi şəklində müəyyən edilə bilər.
Bu vəziyyət ümumiyyətlə bədəndəki tər vəzilərinin həddindən artıq böyüməsi və normadan daha çox işləməsi nəticəsində ortaya çıxır. Hiperhidroz vəziyyətində tərləmələr, epizodlar şəklində aralıqlarla baş verir.
Bu fərqi düzgün edə bilmək, mövcud sağlamlıq probleminin diaqnozu və müalicəsi üçün son dərəcə vacibdir.
Gecə tərləməsi niyə olur?
Gecə tərləməsinin bir çox klinik səbəbi ola bilər. Əsasda yatan xəstəliyi düzgün diaqnoz edə bilmək üçün əvvəlcə hiperhidroz olaraq adlandırılan həddindən artıq tərləmə probleminin tamamilə istisna edilməsi və gecə tərləməsinin şiddətinin düzgün şəkildə müəyyən edilməsi lazımdır.
Bununla yanaşı tərləmələrin nə tezliklə təkrar etdiyi, müşayiət edən digər əlamətlərin varlığı, xəstənin yaşı, cinsi, mövcud sağlamlıq problemləri, müntəzəm olaraq istifadə etdiyi dərman müalicələri və daha bir çox meyar gecə tərləməsinə səbəb olan xəstəliyi müəyyən edə bilmək üçün son dərəcə vacibdir.
Hormonal xəstəliklər
Bir çox hormonal xəstəlik və əksər hormon müalicəsi, gecə tərləməsinə səbəb ola bilər. Bunlar arasında ən çox rastlanan xəstəlik yumurtalıq çatışmazlığıdır.
Qadın cinsiyyət orqanlarında olan yumurtalıqların yumurta ifraz etmə funksiyasını yerinə yetirə bilməməsi ilə xarakterizə olan bu vəziyyət, ciddi bir sağlamlıq problemi olaraq ortaya çıxa biləcəyi kimi həyatın təbii mərhələlərindən biri olan menopauza nəticəsində də görülə bilər.
Qadınlarda gecə tərləməsi böyük ölçüdə menopauza ilə əlaqədardır. Bu dövrdə görülən gecə tərləməsi adətən istilik basması şəklində təsvir edilən şikayət ilə birlikdə ortaya çıxır.
Şəkərli diabet
Şəkərli diabet xəstəliyi də gecə tərləməsi səbəbləri arasında yer alır. Gecə tətbiq edilən insulin dozasının çox gəlməsi, yemək buraxılması və ya gün ərzində həddindən artıq məşq edilməsi, gecə qan şəkəri azlığına və hipoqlisemiya vəziyyətinə səbəb ola bilər.
Şəkərli diabet xəstələrində gecə tərləməsi böyük ölçüdə hipoqlisemiya nəticəsində ortaya çıxan bir vəziyyətdir.
Qalxanvari vəzi
Gecə tərləməsinə səbəb olan digər endokrin xəstəliklər, hipertiroidizm (qalxanvari vəzin yüksəkliyi) və endokrin toxuma şişləri şəklində sıralana bilər.
HIV, vərəm, bruselloz və göbələk infeksiyaları ilə infektiv endokardit, infeksiyon mononükleoz (öpüş xəstəliyi) və dərialtı abses kimi infeksiyon xəstəliklər gecə tərləməsinə səbəb ola bilən ciddi xəstəliklərdir.
Qastroezofageal Reflüks
Gecə tərləməsi ilə əlaqəli olan digər bir xəstəlik isə qastroezofageal reflüks xəstəliyidir. Mədə möhtəviyyatının qida borusuna geri axını olaraq təyin edilə bilən bu xəstəlik, demək olar ki, hər yaş qrupunda ortaya çıxa bilən həzm sisteminin geniş yayılmış xəstəliklərindən biridir.
Yuxu pozğunluqları
Yuxu pozğunluqlarında bədənin temperatur tənzimləmə mexanizmində aksaklıqlar görülür və xüsusilə yuxu əsnasında tərləmə kimi problemlər meydana gələ bilər. Bu istiqamətdə tıxanıqlığa bağlı yuxu apnesi, yoğun gecə tərləməsi səbəblərindən biri olaraq qəbul edilir.
Bitki tərkibli dərmanlar
Reseptli və ya reseptsiz olaraq istifadə edilən bir çox dərmanla birlikdə bəzi bitki mənşəli məhsullar da gecə tərləməsinə səbəb ola bilər. Bu dərmanlar əsasən antidepressantlar, antipsixotiklər, sinir sistemi üzərində təsir göstərən xolinerjik agentlər, insulin və digər hormonal dərman növləri şəklində sıralana bilər.
Gecə tərləməsinin qarşısı necə alınır?
Gecə tərləməsi, şəxsin yatdığı mühitin temperatur və rütubət kimi fiziki şərtlərindən asılı olmayaraq ortaya çıxan, narahatlıq və stress kimi vəziyyətlərlə əlaqəsi olmadan görülən həddindən artıq tərləmə vəziyyətidir.
Ümumiyyətlə əsasda yatan başqa sağlamlıq problemlərinə işarə etdiyi üçün mühitin soyudulması, şəxsin paltarlarını çıxarması, yatarkən yorğan və bənzər örtük istifadə edilməməsi kimi xaricdən ediləcək müdaxilələrlə gecə tərləməsinin qarşısını almaq mümkün deyil.
Bu problemi həll edə bilmək üçün əvvəlcə problemə yol açan əsl məsələnin düzgün şəkildə müəyyən edilməsi və yaxşılaşdırılması lazımdır.
Gecə tərləməsinə səbəb ola bilən sağlamlıq problemlərini düzgün tanımaq bu nöqtədə vacibdir. Şəxs əvvəlcə gecə tərləməsi ilə hiperhidroz kimi digər tərləmə problemlərini ayırd edə bilməli, daha sonra isə gecə tərləməsinə əlavə ola bilən əlavə əlamətləri müşahidə etməlidir.
Məsələn, menopauza qaynaqlanaraq ortaya çıxan gecə tərləməsi vəziyyətində buna əlavə olaraq istilik basmaları görülə bilər. Bu əlamətlərin birləşdirilməsi problemi həll etmək üçün son dərəcə vacibdir.
Gecə tərləməsi üçün hansı həkimə müraciət edilir?
Gecə tərləməsinin müalicəsi ancaq əsasda yatan xəstəliyin müalicəsi ilə mümkündür. Buna görə də bu problemi yaxşılaşdıra bilmək üçün problemə səbəb olan vəziyyətin diaqnoz edilməsi lazımdır.
Gecə tərləməsinin müalicəsi üçün hansı həkimə müraciət ediləcəyi müəyyən edilərkən bu problemə əlavə olan digər şikayətlər də nəzərə alınmalıdır. Bu istiqamətdə şəxsin gecə tərləməsinə səbəb ola bilən xəstəlikləri bilməsi və özündə görülən digər əlamətləri izləməsi lazımdır.
Məsələn, şəxs antidepressant sinifindən bir dərman istifadə edirsə əvvəlcə bunu, müalicəni planlayan psixiatr həkim ilə paylaşmalı və lazım gələrsə dərman dozası dəyişdirilməlidir.
Gecə tərləməsi bir çox ciddi xəstəlik nəticəsində ortaya çıxan əhəmiyyətli bir əlamət olmasına baxmayaraq problemi yaşayan şəxslərin çox vaxt bunu ciddi bir vəziyyət olaraq qiymətləndirmədiyi və müayinə zamanı həkim ilə paylaşmadığı görülməkdədir.
Şəxsin yuxu rahatlığını böyük ölçüdə pozan bu vəziyyət, müalicə edilmədiyi təqdirdə yuxu problemlərinə və buna bağlı daha bir çox narahatlığa səbəb ola bilər.
Buna görə də gecə tərləməsinin əhəmiyyəti başa düşülməli və bu problem əsasda yatan digər sağlamlıq problemləri ilə birlikdə effektiv şəkildə müalicə edilməlidir.
Siz də gecə tərləməsi şikayəti yaşayırsınızsa müşayiət edən xəstəlik əlamətlərini izləməyi və bu əlamətlərlə birlikdə gecə tərləməsi problemini həkiminizlə paylaşmağı unutmayın.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
