Aybaşı gecikməsi, bir çox qadının vaxtaşırı qarşılaşdığı geniş yayılmış problemdir. Müntəzəm olaraq aybaşı olan qadının normalda müəyyən müddət ərzində yenidən aybaşı olması gözlənilir. Lakin bəzən bu dövr pozula bilər və gözlənilən tarixdə aybaşı qanaxması baş verməyə bilər.
Aybaşı gecikməsinin çox müxtəlif səbəbləri ola bilər və hər qadın üçün fərqli amillər təsirli ola bilər. Bəs aybaşı gecikməsi nədən olur?
Aybaşı qanaxması necə yaranır?
Menstruasiya dövründün müntəzəm şəkildə gedişi beyindəki hipotalamus bölgəsinin hipofiz vəzinə siqnal göndərməsini tələb edir. Bu siqnal nəticəsində hipofiz vəzi FSH və LH hormonlarını ifraz etməyə başlayır.
Bu hormonların qan dövranına qarışması ilə yumurtalıq ehtiyatlarında yerləşən follikullar aktivləşir və yumurta inkişaf və çatlama prosesinə daxil olur.
Yumurtanın yerləşdiyi kisəcik kimi tanınan follikul və ya başqa adı ilə korpus luteum tərəfindən estrogen hormonu ifraz edilir, bu da uşaqlıq daxili təbəqəsinin qalınlaşaraq potensial hamiləlik üçün hazırlanmasını təmin edir.
Əgər hamiləlik baş verməzsə estrogen istehsalı azalaraq progesteron istehsalı artır. Hormonal tarazlıqdakı bu dəyişiklik uşaqlıq daxili təbəqəsinin əvvəlki halına qayıdaraq tökülməsini tetikler və aybaşı qanaxması meydana gəlir.
Müntəzəm aybaşı dövrünün işləyə bilməsi üçün bütün bu sistemlərin uyumlu şəkildə işləməsi şərtdir.
Aybaşı gecikməsi nədir?
Orta hesabla hər 28 gündə bir görülən aybaşı qanaxması bəzən qadınlarda 21 ilə 35 gün arası kimi də yaşana bilər. Bu vəziyyət şəxsdən şəxsə dəyişkənlik göstərə bilər və adətən normal qəbul edilir.
Hamiləlik vəziyyəti istisna edildikdə menstruasiya dövrünün 7 gün və ya daha çox gecikməsi mühüm problemin əlaməti ola bilər.
Belə ki, əgər 3 günlük aybaşı gecikməsi normal sayılırsa, 15 günlük aybaşı gecikməsi (hamiləlik vəziyyəti istisna olmaqla) anormal qəbul edilir.
Aybaşı gecikməsi əlamətləri
Bir il ərzində 2 və ya 3 dəfə yaşanan aybaşı gecikməsi normal sayılır. Lakin əgər hamiləlik söz mövzusu deyilsə, 2 aylıq aybaşı gecikməsi yetkinlik və ya menopoz başlanğıcı istisna olmaqla qətiyyən normal deyil.
Bu cür vəziyyətdə aybaşı gecikməsi əlamətləri nəzərə alınmalı, mütləq mütəxəssis həkimə müraciət edilməlidir. Aybaşı gecikməsinin yeganə əlaməti regl dövründə yaşanan gecikmədir.
Bir şəxsin normal dövrü düşünüldükdə 7 günlük aybaşı gecikməsi hamilə olmadığı vəziyyətdə normal olaraq qəbul edilmir. Həkimlərin tez-tez qarşılaşdığı “Aybaşı gecikməsi nə qədər müddət normal sayılır?” sualına verilə biləcək cavab isə reproduktiv yaşdakı qadınlarda 7 günə qədər olan aybaşı gecikmelərinin adətən normal olmasıdır.
Aybaşı gecikməsinin səbəbləri
Aybaşı gecikməsi səbəbləri bir neçə amildən asılıdır.
Bu səbəblər aşağıdakı kimidir:
Hamiləlik: Aktiv cinsi həyatı olan və qorunmasız cinsi əlaqəyə girən qadınlar hamiləliyə bağlı aybaşı gecikməsi yaşaya bilər.
Aşağı Çəki: Yemək pozğunluğuna bağlı çəki itkisi hormonal tarazlığın dəyişməsinə və ovulyasiyanın baş verməməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət aybaşı dövrünü təsir edə bilər.
Həddindən Artıq Çəki: Piylənmə hormonal tarazlığın pozulmasına və buna görə də aybaşı düzensizliklərinə səbəb ola bilən vəziyyətdir.
Stress: Güclü stress hormon ifrazını və tarazlığını pozur. Bu da aybaşı dövrünün müntəzəmliyi üçün lazım olan hormonal tarazlığı təsir edərək aybaşı gecikməsinə yol aça bilər.
Doğuş Nəzarəti Dərmanları: Doğuş nəzarəti üsulları (tablet, inyeksiya və ya implant) aybaşı gecikməsini tetikləyə bilər.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu: Yumurtalıqlarda görülən kistlər ovulyasiya prosesini mənfi istiqamətdə təsir edir. Bu yumurtlama prosesini qeyri-müəyyənləşdirə və ya tamamilə dayandıra bilər. Hormonal tarazlığın pozulması nəticəsində aybaşı düzensizliyi meydana gələ bilər.
Tiroid Problemləri: Tiroid vəzinin çatışmazlığı və ya həddindən artıq işləməsi də aybaşı gecikmələrinə səbəb ola bilər.
Xroniki Xəstəliklər: Diabet və çölyak xəstəliyi kimi hormonal tarazlıqda təsiri olan xroniki xəstəliklər çəki itkisinə və ya piylənməyə səbəb olaraq aybaşı dövrünü poza bilər.
Menopoz Dövrü Başlanğıcı: Reproduktiv yaş sona çatdıqda aybaşı qanaxması tamamilə dayanır. Lakin menopoz başladıqda erkən və ya gec aybaşı görülə bilər.
Əmizdirmə: Körpəsini əmizdirən qadınlar da aybaşı düzensizlikləri yaşaya bilər. Əmizdirmənin sona çatması ilə birlikdə aybaşı dövrü normala qayıdır.
Aybaşı gecikməsinin həll yolları
Aybaşı gecikməsinin həll yolları ilə bağlı cavablara keçməzdən əvvəl aybaşı gecikməsi nədən olur bunu yaxşı başa düşmək lazımdır. Yetkinlik və menopoz dövrü başlanğıcları, hamiləlik və əmizdirmə müddətləri ərzində aybaşı gecikməsi normal qəbul edildiyindən bu dövrlərdə aybaşı gecikməsi normaldır sualı bəli olaraq cavablandırıla bilər.
Lakin məhsuldarlıq dövrü ərzində görülən aybaşı gecikməsi üçün altda yatan səbəblərin araşdırılması üçün mütləq mütəxəssis həkimə müraciət edilməlidir.
Aybaşı gecikməsinin səbəbləri və həll yolları birlikdə araşdırılmalıdır. Məsələn, həddindən artıq kilolu olmaq aybaşı gecikməsinə yol aça biləcəyindən piylənmə sərhədi daxilində olan şəxs tərəfindən verilən aybaşı gecikməsi üçün nə edilir sualı çəki vermək olaraq cavablandırılır, stresə bağlı aybaşı gecikməsi yaşayan şəxsə veriləcək cavab isə şəxsin iş yükünü azaltması, nəfəs məşqləri ilə narahatlıq səviyyəsini aşağı salması və ya terapiya alması lazım gələ bilər şəklindədir.
Aybaşı gecikməsi ilə bağlı həll yolları həkim məsləhəti və nəzarəti altında tətbiq edilməlidir.
Aybaşı gecikməsi neçə gün olur?
Bəzi qadınlarda aybaşı dövrü hər 21 gündə olursa, bəzilərində 35 gündə bir baş verə bilər. Aybaşı gecikməsi neçə gün olur sualını cavablandırmazdan əvvəl şəxsin neçə gündə bir regl olduğunun cavablandırılması lazımdır.
Qanaxmanın gözlənildiyi gündən sonrakı 7-ci günə qədər olan aybaşı qanaxmaları normal qəbul edilir. Məsələn, şəxs müntəzəm olaraq hər 28 gündə bir aybaşı görürsə, ancaq 36-cı gün və sonrasında aybaşı gecikməsindən söz edilə bilər.
Lakin müntəzəm aybaşı görülməsinə baxmayaraq 10 günlük aybaşı gecikməsi olması vəziyyətində mütəxəssis həkimdən kömək alınaraq aybaşı gecikməsinin səbəbləri araşdırılmalıdır.
Aybaşı gecikməsinin hamiləliyə təsiri
Yumurtanın döllənməsi üçün ən uyğun vaxt aybaşı qanaxmasından əvvəlki 4-cü və 5-ci günlərdir. Bu səbəbdən müntəzəm aybaşı siklusuna sahib olmaq hamilə qalmağı planlaşdıran qadınlar üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.
Aybaşı tarixlərində baş verən dəyişikliklər ovulyasiya prosesini qaçırmağa və buna görə də hamiləlik ehtimalını azaltmağa yol aça bilər. Buna görə də aybaşı düzensizliyi vəziyyətində hamiləlik dövrünü müəyyən etmək çətinləşir.
Müntəzəm aybaşı siklusları həm təbii yolla, həm də boru körpə müalicəsi vasitəsilə hamilə qalma planları üçün çox vacibdir. Bəzi qadınlar hamilə qaldıqdan sonra da qanaxma yaşaya bilər.
Əgər hamiləlik zamanı qanaxma baş verirsə mütəxəssisə müraciət etməyiniz lazımdır.
Bəs aybaşı gecikməsi mədə bulantısı edirmi?
Aybaşı gecikməsi birbaşa mədə bulantısına səbəb olmur və ya aybaşı gecikməsi olmadan hamiləlik əlamətləri görülə bilər. Lakin aybaşı gecikməsi adətən hamiləliyin əlaməti ola bilər və hamiləlik zamanı hormon dəyişiklikləri mədə bulantısına yol aça bilər.
Bundan başqa, stress və ya narahatlıq kimi digər amillər həm aybaşı gecikməsinə, həm də mədə bulantısına səbəb ola bilər. Həmişə olduğu kimi bu cür simptomlarla qarşılaşdığınız zaman mütləq mütəxəssisə görünməlisiniz.
Bu məqalə ümumi məlumat məqsədilə hazırlanmışdır. Fərdi tibbi məsləhət üçün mütəxəssis həkimə müraciət edin.
